Vrouwenrechten. De strijd is nog niet gestreden!

Lessen uit de strijd voor vrouwenrechten in de VS

De strijd voor vrouwenrechten leidde er onder meer toe dat het recht op abortus werd afgedwongen. Vrouwen maakten van de eis voor abortus een centrale eis van hun beweging. Want ze beseften dat ze nooit volledige gelijkheid zouden bekomen als ze geen baas over eigen buik waren. Het recht op abortus is noodzakelijk in een samenleving waarin de vrouw zowel financieel als emotioneel verantwoordelijk is voor de opvoeding van kinderen en waar de sociale status van vrouwen nog steeds ondergeschikt is aan die van mannen. Dat laatste blijkt onder meer uit het feit dat vrouwen nog steeds minder verdienen dan mannen voor hetzelfde werk. De beslissing om al dan niet kinderen te krijgen, moet uiteindelijk door de vrouwen genomen worden en niet door religieuze instellingen of de regering.

Dossier door Mandy (Luik)

Strijd voor legale abortus gaat door!

Het recht op een legale abortus is vandaag nog niet volledig afgedwongen. Wereldwijd gebeuren ongeveer de helft van de abortussen op illegale wijze, wat meteen ook het leven van de vrouwen zelf bedreigt. Enkele maanden geleden nog kwam in Ierland een jonge vrouw van Indische afkomst om het leven als gevolg van complicaties bij haar zwangerschap. Dit overlijden had vermeden kunnen worden indien zoals gevraagd een abortus was uitgevoerd. Het ziekenhuis had dit evenwel geweigerd. De tegenstanders van abortus noemen zich ‘pro-leven’ maar brengen het leven van heel wat vrouwen in gevaar.

Waar het recht op abortus wel legaal is, wordt druk gezet om de klok terug te draaien. Dat is onder meer het geval in de VS. Maar ook bij ons zijn er allerhande reactionaire groepen die daarrond actief zijn. Met een verdieping van de economische crisis en de bijhorende wanhoop, zullen conservatieve krachten een zeker gehoor vinden voor hun standpunten.

De zogenaamde ‘pro-leven’-beweging in ons land wil de afschaffing van de wet van 4 april 1990 waarmee abortus uit het strafrecht werd gehaald. Deze beweging probeert elk jaar de troepen te verzamelen in een grote betoging. Maar er worden ook protestacties gehouden voor centra voor familiale planning. Met die acties willen de conservatieven vrouwen intimideren en criminaliseren.

De jaarlijkse betoging die op 24 maart was gepland, zal dit jaar niet op die datum doorgaan. Interne verdeeldheid in het anti-abortuskamp is daar de oorzaak van. Maar het blijft belangrijk om geen vrijspel te geven aan de conservatieven die niet willen dat vrouwen baas in eigen buik zijn. Om ons verzet te versterken, is het nuttig om ook enkele lessen te trekken uit de strijd voor gratis en legale abortus in de VS in de jaren 1960 en 1970.

VS. Strijd voor gratis en legale abortus

Op het einde van de Tweede Wereldoorlog kwamen er naast de mannen ook heel wat vrouwen in de fabrieken terecht. Die aanwezigheid van vrouwen in de arbeidersbeweging was een cruciaal element om tot de vrouwenbeweging te komen. De Amerikaanse regering probeerde de vrouwen in een ondergeschikte positie te houden met een campagne waarin de deugden van het moederschap en het huishoudelijk werk werden opgehemeld.

Maar het feit dat samen gewerkt werd en dat vrouwen een eigen inkomen verwierven en dus financieel meer onafhankelijk werden en een collectief bewustzijn ontwikkelden, zorgde ervoor dat vrouwen niet zomaar naar huis terugkeerden om als brave huismoeders aan de haard te verblijven. Begin jaren 1960 begon een nieuwe generatie van jonge vrouwen in opstand te komen tegen het idee dat hun toekomst die van een huisvrouw zou zijn. Ze wilden niet leven als hun moeders. Bovendien konden vrouwen door de legalisatie van de pil in grotere mate zelf beslissen over hun lichaam en hun seksualiteit.

De ontwikkeling van een vrouwenbeweging gebeurde op een moment dat er ook een intensieve strijd van zwarten voor burgerrechten was alsook een beweging tegen de oorlog in Vietnam. Door de vastberadenheid van de burgerrechtenbeweging die aansluiting zocht bij alle onderdrukten en die doorheen de strijd voor gelijkheid radicaliseerde, begonnen ook veel vrouwen te radicaliseren en het seksisme in vraag te stellen.

In 1966 werd de ‘National Organisation for Women’ (NOW) opgezet. Tegen 1974 telde deze organisatie 40.000 leden en er werden protestacties georganiseerd naast processen tegen discriminatie op de werkvloer en campagnes rond eisen als gratis kinderopvang en het recht op legale abortus. Naast NOW waren er nog tal van radicale vrouwenorganisaties. De roep naar ‘vrijheid’ van de burgerrechtenbeweging en de populariteit van socialistische opvattingen hadden een impact op de vrouwenbeweging. De leiding van NOW werd al gauw links voorbijgestoken door vrouwenacties die ook opkwamen voor een andere samenleving.

De religieuze leiding van zowel katholieken als protestanten begon grote druk op de regering te zetten om iedere toegeving tegen te houden. Ze behaalden een overwinning toen de Republikeinse president Nixon zijn veto stelde tegen een wetsvoorstel dat een opvangdienst zou invoeren om alleenstaande werkende ouders bij te staan.

Als antwoord op het conservatieve offensief riep NOW op tot een staking van alle vrouwen op 26 augustus 1970. Er was een debat over de eisen die de vrouwenbeweging daarbij naar voor moest schuiven. Een meer liberale vleugel beperkte zich tot een hervorming van de bestaande abortuswetgeving, een meer radicale vleugel eiste gratis abortus, gelijk loon, gratis gezondheidszorg,… De eis van een beperkte hervorming werd verworpen. De beweging sprak zich uit tegen iedere wet die het recht op abortus beperkte en kwam op voor gratis en toegankelijke abortus.

Er waren honderden protestacties en meetings tussen 1969 en 1973. De druk van deze beweging leidde er toe dat begin 1970 elf staten, waaronder New York en Californië, hun wetgeving op abortus aanpasten om het onder bepaalde voorwaarden te legaliseren. De meer radicale militanten bleven natuurlijk opkomen voor gratis toegang tot abortus. Het feit dat abortus legaal werd in New York leidde er tot een zekere toevloed van vrouwen zonder dat er voldoende medische faciliteiten waren. Het leidde tot een prijsstijging waardoor abortus ontoegankelijk was voor wie het zich niet kon permitteren.

Uiteindelijk werden de bestaande wetten over abortus op 22 januari 1973 afgeschaft door het Hooggerechtshof en kwam er in de plaats een wet die gratis abortus invoerde. Dat deze wet gestemd werd, was een uitdrukking van het feit dat de heersende klasse er zich van bewust was dat toegevingen noodzakelijk waren om de ontwikkeling van strijdbewegingen te stoppen. De radicalisering dreigde te leiden tot een algemene beweging tegen het kapitalisme.

Strijd loont

Het voorbeeld van de strijd voor de legalisering van abortus geeft aan dat eengemaakte strijd met de arbeidersbeweging resultaten oplevert. Het is enkel door beroep te doen op onze eigen klasse en onze eigen krachten dat we tot verandering kunnen komen. De banden met andere strijdbewegingen, zoals deze tegen racisme, oorlog, homofobie of de slechte arbeidsvoorwaarden, waren van doorslaggevend belang.

De overwinningen van de vrouwenbeweging in het verleden maken ook duidelijk dat de druk van de gevestigde politici, media en bedrijfswereld kan beantwoord worden indien er een vastberaden groep is die een massabeweging kan uitbouwen door een brede laag van de bevolking te bereiken en te mobiliseren.

Doorheen de opkomst van de vrouwenbeweging en naarmate ervaringen werden opgedaan, was het ook logisch dat de socialistische krachten aan steun wonnen tegenover diegenen die zich beperkten tot kleine hervormingen en die voor de ontwikkeling van massastrijd de agenda bepaalden. Vandaag liggen alle sociale verworvenheden opnieuw onder vuur. De regeringen en het patronaat tonen aan dat iedere hervorming onder het kapitalisme steeds maar van tijdelijke aard is. Dat is waarom wij denken dat een echte bevrijding van de vrouw enkel mogelijk is als onderdeel van een revolutionaire strijd voor een andere samenleving, een socialistische maatschappij.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie