Het nieuwe bestuursakkoord in Antwerpen zet de krijtlijnen uit voor het beleid van de komende jaren. Op basis van de eerste nota van De Wever en de aanvullingen van CD&V is een bestuursdocument opgemaakt onder de titel “Respect voor A”. De sociale tekorten worden niet aangepakt, integendeel. Wel is er aandacht voor het gebruik van het Nederlands, wordt de repressie nog verder opgedreven en blijft de neoliberale politiek van citymarketing behouden.
Dat de Antwerpse CD&V onder aanvoeren van voormalig partijvoorzitter en ACW’er Marc Van Peel zonder problemen de stadslijst met SP.a inruilde voor de vroegere kartelpartner N-VA, is niet alleen veelzeggend voor de rol die CD&V speelt maar ook voor het ‘progressieve’ karakter van het beleid van de vorige ploeg. Met een CD&V die enkel aan vijf zetels geraakte door een ‘schijnhuwelijk’ met SP.a te sluiten en een liberale VLD die amper aan twee zetels kwam (op eigen krachten zou dat wellicht ook voor CD&V het aantal zetels geweest zijn), moet De Wever alvast weinig rekening houden met kritische coalitiepartners. Hij gaat in zee met de partijen die al jarenlang verliezers zijn in Antwerpen en stilaan op het punt van verdwijnen staan.
Het bestuursakkoord draagt de uitgesproken stempel van N-VA. Op een aantal punten heeft CD&V het harde asociale karakter wat afgezwakt, maar dat blijft meestal bij vage en wollige beloften. De repressieve en asociale kant van het bestuursakkoord daarentegen is wel concreet. De grote verandering onder De Wever bestaat uit het versterken van die repressieve en asociale elementen die al door het vorige bestuur in werking werden gezet. De GAS-boetes krijgen uitbreiding, de afbouw van investeringen in sociale diensten wordt sterker doorgetrokken,… Het enige echt nieuwe is de wel bijzonder grote aandacht voor de Nederlandse taal als onderdeel van de poging tot culturele identiteitsbepaling waarbij we allemaal “dezelfde basiswaarden omarmen” en verbonden worden door het Nederlands.
De rol van de lokale overheid wordt door het liberale stadsbestuur zoveel mogelijk beperkt. Er komen geen extra sociale woningen bij, N-VA heeft al moeten toegeven dat het huidige percentage van sociale woningen behouden blijft bij een uitbreiding van de stad. Voor het tekort aan kinderopvang en klaslokalen beperkt de stad zich tot een rol van regisseur die met de partners op het terrein overlegt maar zelf niet of amper optreedt. “De stad coördineert en pre-financiert desgevallend over de netten heen om het tekort aan plaatsen aan te pakken.” Over het stedelijk onderwijs en de mogelijkheid om met de stad een actievere rol te spelen wordt met geen woord gerept.
Nog een voorbeeld om de toon van het volgende bestuur duidelijk te maken: het bestuur gaat op zoek naar de mogelijkheid van “rendabele concessies voor sanitaire faciliteiten” zodat “verouderde openbare urinoirs” weg kunnen. Er is effectief een tekort aan openbare toiletten. Maar de stad weigert dit zelf aan te pakken, het initiatief wordt overgelaten aan private investeerders die er winst mee willen maken. Hetzelfde voor de nood aan een groot indoorzwembad: “De stad probeert hiervoor een private ontwikkelaar en uitbater te vinden” (punt 336)
Als het akkoord onder invloed van CD&V een ‘sociale noot’ heeft opgenomen, blijft het bij weinigzeggende uitspraken. Een voorbeeld: “De bestrijding van jeugdwerkloosheid wordt verdergezet door jongeren te stimuleren om verder te leren en een opleiding af te ronden. Het streefdoel moet zijn dat alle jongeren onder de 25 jaar een opleiding, een baan of een leer/werkplek vinden.” (punt 199). Hoe het bestuur dit denkt te realiseren, wordt niet meegedeeld. En bij het aanpakken van jongerenwerkloosheid wordt dus niet gedacht aan het creëren van jobs door de stedelijke dienstverlening uit te bouwen. Daar wordt helemaal niet aan gedacht, integendeel: een groot deel van het bestaande personeelsbestand moet weg en de pensioneringsgolf zal daarvoor worden aangegrepen. Concreet stelt het akkoord: “De pensioneringsgolf geeft de opportuniteit van de selectieve niet-vervanging van personeel”. Waar zullen de 25% jongeren zonder werk dan wel werk vinden? Volgens het bestuur zullen ze wel werk vinden als ze Nederlands spreken… “Een gebrekkig begrip van de Nederlandse taal is de belangrijkste drempel voor een succesvolle intrede in de arbeidsmarkt” (pagina 44).
’Wat goed was, kan blijven’, stelde De Wever over het vorige bestuur waar hij ook deel van uitmaakte. Meer bepaald denkt hij dan aan de politiek van citymarketing waarbij de binnenstad wordt opengezet voor prestigeprojecten en het aantrekken van bedrijven en toeristen. Dat beleid wil De Wever verderzetten, hij neemt er zelfs de stralende A van reclameboy Janssens bij. “Antwerpen wil zich nog meer opwerpen als dé shoppingstad van Vlaanderen” (punt 219)
En er is nog meer ‘goeds’ dat mag blijven: het hoofddoekenverbod. Dat aan loketten geen hoofddoek mag gedragen worden, blijft ook de komende zes jaar de regel. Om aan te geven dat er hier geen koersverandering voor nodig is, houdt het bestuursakkoord het in punt 352 op een verwijzing naar de dienstnota van de stad van 7 maart 2007 over het verbod op “uiterlijke symbolen van levensbeschouwelijke, politieke, syndicale, sportieve,… overtuiging”. Er komen overigens nog meer plichten voor vreemdelingen: de controle op schijnhuwelijken wordt opgedreven, er wordt een dossierkost aangerekend voor de inschrijving van vreemdelingen, de tolk- en vertaaldienst van de vzw CISO wordt ingeruild voor het “bestaande marktaanbod” waarbij de kostprijs voor rekening van de aanvrager is,…
Met het stadsbeleid wil de nieuwe coalitie een ander publiek aantrekken. Geen armoezaaiers, geen werklozen, geen migranten die de taal niet spreken, geen alleenstaanden, geen drugverslaafden, geen ‘marginalen’,… De stad is immers niet van iedereen. Wel wil het bestuur tweeverdieners en gezinnen aantrekken. En daarbij “verbindt de Nederlandse taal ons allemaal”. Concreet: “Het aanbod op de private woonmarkt moet versterkt worden om middeninkomens aan de stad te binden.” (punt 56). Er wordt terecht voorgesteld op de krotbelasting te verhogen, de reden daarvoor is echter niet het tekort aan betaalbare woningen maar wel het feit dat leegstaande panden “het imago en de leefkwaliteit van een wijk naar beneden halen”. Het imago komt dus eerst, de prioriteiten van De Wever zijn duidelijk. En ook op dit vlak is het verschil met het vorige bestuur soms niet groot. “De stad handhaaft strenge uitbatings- en vestigingsvergunningen voor imagoverlagende handelszaken” (punt 225), waarmee onder meer nachtwinkels worden bedoeld. Die nachtwinkels zouden in “bepaalde zones’ na 22 uur geen alcohol meer mogen verkopen en tevens zou in deze “bepaalde zones” een verbod op het op straat consumeren van alcohol “ingesteld worden”. Dat dit in Antwerpen Noord nu al is ingesteld, lijkt het bestuursakkoord over het hoofd te zien.
Over het tekort aan studentenkamers stelt het akkoord dit: “Studentenkamers moeten kwaliteit bieden en voldoen aan de veiligheidsnormen. Wij zetten in op voldoende controle om misbruik tegen te gaan. De huurkamers zijn er voor de studenten.” (punt 59). En wat verder: “Er zijn meer kwalitatieve huurkamers voor studenten nodig. De stad moedigt daarom private investeringen op de markt van de studentenhuisvesting aan.” (punt 212) Het opvoeren van publieke investeringen om meer studentenkamers ter beschikking te hebben, zou een sociaal beleid vormen. Maar daar kiezen De Wever en co dus niet voor. Het bestuur bepaalt enkel hoe de bestaande tekorten moeten verdeeld worden: wie geen Nederlands spreekt, mag het eerst uit de boot vallen.
Ondanks het protest tegen de willekeur van de GAS-boetes wil het stadsbestuur het gebruik ervan drastisch uitbreiden. In plaats van de afvalophaling terug volledig in publieke handen te nemen en te zorgen voor gratis en frequente ophaling naast een forse uitbreiding van het aantal publieke vuilnisbakken, gaan De Wever en co voor een maximale inzet van GAS-boetes. Uiteraard is iedereen tegen zwerfvuil, maar dit probleem zal niet worden opgelost door overal camera’s te zetten waardoor Big Brother ons overal kan volgen en bij het minste papiertje dat op straat valt met een GAS-boete kan reageren. In punt 55 wordt de deur overigens opengezet om de prijzen voor vuilzakken verder op te voeren. Als GAS-boetes niet volstaan, moet er maar een jongerengevangenis komen en een gesloten centrum voor criminele illegalen. Het bestuur wil overigens ook dat parkeerwachters GAS-boetes kunnen uitschrijven.
Mobiliteit is in Antwerpen een gevoelig thema, onder meer door het fileleed dat via de Ring tot bijna aan de kathedraal reikt. Met de tegenstand tegen het BAM-tracé voor een nieuwe sluiting van de Ring wordt geen rekening gehouden. De uiteindelijke beslissing wordt naar een technisch rapport doorverwezen, maar door niet te kiezen voor een overkapping van de Ring wordt alvast een voorkeur aangegeven. Een uitbreiding van het openbaar vervoer komt er uiteraard niet, vanuit de Vlaamse regering heeft N-VA mee een besparing aan De Lijn opgelegd. Als het bestuursakkoord nu stelt dat het met De Lijn wil overleggen over het aanbod “overdag en ’s nachts”, dan zouden de bestuurspartijen beter eens met hun partijgenoten in de Vlaamse regering spreken over het voorzien van voldoende middelen. Het uitbreiden van het systeem van goedkope publieke fietsen is positief, maar het akkoord spreekt er zich niet over uit of dit al dan niet volledig in publiek beheer zal gebeuren. N-VA drong eerder aan op het aantrekken van private partners, onder meer via reclame op de fietsen.
Wie zal kunnen profiteren van het beleid van de ploeg rond burgemeester-in-bijberoep De Wever? De gewone werkende bevolking alvast niet, De Wever aarzelt niet om met hen een confrontatie aan te gaan. Bij het stedelijk personeel zal er ongetwijfeld ongerustheid zijn, enkel op de GAS-dienst staat er uitbreiding op de agenda. Hoe het stedelijk personeel zal reageren nu de vakbondsleiding niet langer verbonden is met het bestuur, is een open vraag maar een confrontatie is niet uitgesloten. In de haven zal er bij het personeel eveneens ongerustheid zijn. De Wever liet al eerder horen dat hij een hard optreden tegen vakbondsacties wil. Nu bepaalt het akkoord dat “blokkades van de haven te allen prijze” moeten vermeden worden (punt 244). Het stakingsrecht aanpakken, kan eveneens tot een confrontatie leiden.
Het beleid is vooral gericht op de belangen van de grote bedrijven – die kunnen erop rekenen dat De Wever en co een zo gunstig mogelijk fiscaal regime zullen in stand houden – en op het aantrekken van extra toeristen. Inzake inschatting van het belang van een aantal musea heeft De Wever onder druk van CD&V een bocht moeten maken, maar dat is niet van fundamentele aard. De Antwerpse diamantsector mag op het stadsbestuur blijven rekenen. “De stad verdedigt de belangen van de diamantsector op andere bestuursniveaus” (punt 268), zoals dit eerder ook al het geval was. Een gratuite opmerking over de noodzaak van ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ volstaat om meteen de hele fraudecarrousel die de sector kenmerkt onder tafel te vegen.
Dit bestuursakkoord is bijzonder asociaal, het betekent een aanval op het stadspersoneel en een verdere afbouw van sociale diensten. Nu het failliet van het neoliberale beleid op wereldwijd vlak wordt aangetoond, wil De Wever op lokaal vlak een neoliberale versnelling hoger schakelen. De rampzalige gevolgen van dit beleid zal hij echter niet op anderen kunnen afschuiven, daarvoor zijn de coalitiepartners te zwak. De kracht van de arrogantie zal het ongenoegen tegenover de resultaten van het gevoerde beleid niet afzwakken. Voor de linkerzijde zal het erop aankomen om een krachtige oppositie te voeren die vertrekt vanuit de belangen van de meerderheid van de bevolking en waarbij op een strijdbare manier verzet wordt georganiseerd tegen het beleid van tekorten. Als we dit verzet niet koppelen aan een alternatief op de neoliberale visie, zullen we dweilen met de kraan open. Ook op lokaal vlak is een socialistisch antwoord op de kapitalistische crisis nodig.
