De president van Paraguay werd afgezet door een stemming in de senaat met 39 stemmen voor, 2 onthoudingen en 4 tegenstemmen. De stemming kwam er na een bloedige confrontatie tussen de politie en landloze boeren die een stuk grond bezetten. De wettelijke afzetting van Lugo wordt gezien als een nieuwe poging om wie de belangen van de kapitalisten niet dient aan de kant te schuiven. In 2010 werd ook de president van Honduras, Manuel Zelaya, aan de kant geschoven. De Venezolaanse president Chavez noemde de afzetting van Lugo een stille staatsgreep. Het zal leiden tot een nieuwe onstabiele situatie met explosieve spanningen tussen het nieuwe regime van Federico Franco en de arme massa’s die in Lugo hun vertegenwoordiger zien.
Franco was vice-president voor Lugo werd afgezet. Hij komt aan de macht als vertegenwoordiger van de oligarchie van grootgrondbezitters. Hij zal niet aarzelen om een beleid te voeren waarbij het voor de armen duidelijk zal zijn dat hun lot er niet op zal verbeteren. Of de rechterzijde haar nieuwe machtspositie kan consolideren, hangt in grote mate af van de vraag of de arme massa’s zich zullen mobiliseren in een strijd tegen het regime en tegen de coup om de democratische wil van de bevolking te verdedigen. Om de politieke macht van de grootgrondbezitters en multinationals te breken, zal het nodig zijn om te strijden voor een regering die fundamenteel breekt met hun heerschappij over de economie en de samenleving.
Tegenstrijdigheden in het beleid van Lugo
Lugo kwam in 2008 aan de macht met de steun van een wel erg brede waaier aan partijen. Hij had 10% meer dan de tweede kandidaat van de Colorado Partij. De overwinning van Lugo was een historische nederlaag voor die Colorado Partij, de traditionele politieke stem van de heersende klasse die 61 jaar onafgebroken aan de macht was met inbegrip van de 35 jaar van bloedige dictatuur onder Stroessner. Colorado regeerde met een ijzeren hand om de parasiterende heerschappij van de grootgrondbezitters en imperialisten te behouden. In Paraguay bezit een elite van 2% van de bevolking maar liefst 80% van de landbouwgrond. Miljoenen boeren en werkenden leven in armzalige omstandigheden, ze behoren tot de armsten van het continent. Lugo kwam aan de macht op basis van beloftes om op te komen voor landhervormingen en met de aankondiging dat hij maatregelen zou nemen tegen de multinationals, in het bijzonder in de energiesector. Lugo kreeg de bijnaam ‘rode bisschop’ (hij is een voormalige katholieke bisschop) en surfte mee op de golf die linkse regeringen aan de macht bracht in Venezuela, Bolivia, Ecuador,…
Maar er zijn enkele belangrijke verschillen tussen de ervaringen in Paraguay en de processen in Venezuela en Bolivia. Lugo werd verkozen als kandidaat van de Patriottische Alliantie voor Verandering, een alliantie die steun genoot van heel wat politieke en sociale organisaties van arbeiders en boeren maar ook van de liberale kapitalistische partij PLRA (Partido Liberal Radical Auténtico). Die laatste partij zag in de verkiezing van Lugo een kans om het monopolie van de Colorado partij te doorbreken. Federico Franco staat aan het hoofd van de PLRA en verklaarde eerder dat hij het niet eens was met een hele reeks maatregelen van Lugo. Er verschenen documenten op Wikileaks waaruit blijkt dat de rechterzijde al sinds 2009 bezig was met het voorbereiden van een campagne om Lugo van de macht te verwijderen.
Het presidentschap van Lugo was dus van bij het begin een vat vol tegenstellingen. De methode van Lugo was niet gebaseerd op de onafhankelijke politieke strijd van de arbeiders en boeren, maar die van een ongemakkelijke en onhoudbare alliantie met kapitalistische elementen die vijandig staan tegenover iedere radicale maatregel om het lot van de meerderheid van de bevolking te verbeteren. Dit had uiteraard een impact op het beleid dat werd gevoerd door Lugo. Hij kon een aantal belangrijke sociale hervormingen doorvoeren, onder meer op vlak van gezondheidszorg, subsidies voor meer dan 20.000 van de armste gezinnen, een onderwijshervorming met gratis maaltijden op de openbare scholen,… Maar er werden geen maatregelen genomen die verder gingen, zoals het onteigenen van grootgrondbezitters om de grond onder de boeren te verdelen of de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie.
Lugo kon niet verder gaan door de foute vertrekbasis van onderhandelingen en allianties met pro-kapitalistische partijen (waaronder ook de Colorado partij) in het parlement, in plaats van zich te baseren op de bewegingen en mobilisaties van de arbeiders en arme boeren rond eisen van echte veranderingen. Net zoals in Venezuela en Bolivia zien we dat een linkse regering moet gepaard gaan met een politieke strijd van de arbeiders en boeren die daartoe hun eigen democratische organisaties moeten opbouwen en deze moeten wapenen met een programma waarmee de macht van de imperialisten en oligarchen kan worden gebroken. Als er geen duidelijke anti-kapitalistische maatregelen worden genomen, eindigt de evenwichtsoefening tussen hervormingen voor de armen en het behoud van de heerschappij van de multinationals en grootgrondbezitters steeds in een strijd waarbij de rechterzijde kan terugkeren. Commentatoren in Paraguay stellen dat het afzetten van Lugo onderdeel is van de voorbereiding door de rechterzijde om bij de verkiezingen van 2013 de macht terug volledig in handen te nemen. Een artikel in El Pais na de coup van 24 juni stelde dat het een “mirakel” was dat Lugo zo lang aan de macht had kunnen blijven. De krant stelde nog: “dit mirakel kan enkel uitgelegd worden door de veronderstelling dat de belangen van de grootgrondbezitters niet in vraag werden gesteld.”
Boerenstrijd en bezettingen
Het afzetten van Lugo komt er na de bloedige gebeurtenissen op de boerderij Curuguaty op 240 kilometer van de hoofdstad Asuncion. Het gaat om grond van een grootgrondbezitter die zelf lid is van de Colorado Partij. De grond werd bezet door meer dan 50 landloze boeren van de ‘carperos’-beweging. Deze beweging is genoemd naar de tenten waarin de actievoerende boeren verblijven. De beweging vormt een belangrijke kracht in de ondersteuning van Lugo. Er zijn duizenden gelijkaardige bezettingsacties doorheen het hele land. Er was een confrontatie tussen de landloze boeren en de politie, het ziet er naar uit dat deze confrontatie werd opgezet door leden van de Colorado Partij. Er werden sluipschutters ingezet en er volgde een bloedbad: 17 mensen (11 boeren en 6 agenten) kwamen om het leven. Het incident werd aangegrepen om Lugo af te zetten, hij werd door de rechterzijde verweten dat hij te dicht bij de carperos staat en dat hij de bezettingsacties toelaat. De publieke verontwaardiging na het bloedbad leidde tot het ontslag van de minister van binnenlandse zaken, Carlos Filizzola, en het hoofd van de politie. Maar de minister, die aan het hoofd van de Partido Pais Solidario staat, werd door de senaat in zijn functie hersteld zodat hij kon meestemmen in de ‘legale’ staatsgreep waarbij Lugo werd afgezet.
Het doel was uiteraard om de sociale bewegingen en Lugo een nederlaag toe te brengen. Tegelijk werden de tegenstellingen in het regime van Lugo nogmaals belicht, hij werd gezien als iemand die dicht bij de boerenstrijd stond maar er tegelijk niet in slaagde om de belangen van de arme boeren politiek te verdedigen. Als Lugo had opgekomen voor een radicale landhervorming waarbij de bezettingen door de carpero’s werden gelegaliseerd en er een herverdeling van de grond zou doorgevoerd worden, dan zou dit de macht van de partijen van de grootgrondbezitters ernstig ondermijnd hebben. De dreiging vanuit de hoek van de grootgrondbezitters zou beantwoord kunnen worden met massamobilisaties, zoals dit in Venezuela gebeurde tegen de poging tot rechtse staatsgreep in 2002. Om de rechterzijde en de ondemocratische aanvallen van antwoord te dienen, moeten daar lessen uit getrokken worden.
Internationale reacties
Het afzetten van Lugo werd algemeen verworpen door de UNASUR (Unie van Zuid-Amerikaanse Naties). De regeringen van Venezuela, Bolivia, Ecuador en Brazilië kondigden aan dat ze de nieuwe regering niet erkennen en riepen op om Paraguay uit de UNASUR te zetten. De Argentijnse regering van Cristina Fernandez Kirchner veroordeelde de staatsgreep, een nieuwe uitdrukking van de radicalisering en de regionale rol die het land wil spelen nadat eerder het Spaanse oliebedrijf YPF werd genationaliseerd en er opnieuw een scherpe toon werd aangemeten over de Mavinas-eilanden. Kirchner stelde dat het afzetten van Lugo een staatsgreep was en ze kondigde meteen aan dat de Argentijnse ambassadeur wordt teruggetrokken tot “de democratische orde wordt hersteld”. De regering van Chavez heeft alle olie-export naar Paraguay gestopt om de druk op te voeren (30% van de olie in Paraguay komt uit Venezuela).
De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) kwam met een weinig duidelijke verklaring waarin het sprak over “respect voor het proces” van de politieke actie tegen Lugo. Het debat rond de verklaring zette de regeringen van Nicaragua, Bolivia en Venezuela ertoe aan om het proces af te doen als een “onderhuidse staatsgreep”. Raul Castro van Cuba stelde: “De staatsgreep keert terug naar Latijns-Amerika, maar nu in een meer bedekte vorm.” Deze ontwikkelingen maakten duidelijk dat de heersende kapitalistische elite in Latijns-Amerika (en elders) gemakkelijk afstand doet van de ‘normale democratische’ procedures als het erop aankomt om de eigen agenda van economische miserie voor de meerderheid van de bevolking op te leggen.
Mobilisatie nodig om regime neer te halen
Na zijn afzetting maakte Lugo een cruciale fout toen hij deze afzetting aanvankelijk aanvaardde. Hij corrigeerde dit gedeeltelijk toen hij een ‘alternatieve regering’ vormde tegenover de regering van Franco. Het momentum van het protest tegen de staatsgreep moet gebruikt worden om een strijd van onderuit op te bouwen waarmee de democratische wil van de bevolking wordt opgelegd en de staatsgreep ongedaan wordt gemaakt. Toen Lugo werd afgezet waren er dezelfde avond al tienduizenden betogers in de hoofdstad, veel arme boeren trokken naar Asuncion om te protesteren. De politie trad hardhandig op tegen het protest, net zoals dit eerder in Honduras gebeurde toen Zelaya werd afgezet. Toen werden de eerste acties de kop ingedrukt en hoopte het nieuwe regime dat het gebrek aan leiding er wel voor zou zorgen dat alles zou uitdoven.
De afgelopen dagen ging het protest in Asuncion gewoon door. Het regime van Franco staat internationaal geïsoleerd. Dat heeft Lugo ertoe aangezet om iets van verzet tegen de staatsgreep op te zetten. Het is echter nog niet duidelijk of Lugo zal kunnen deelnemen aan de nieuwe verkiezingen die normaal in 2013 zullen plaatsvinden. De arbeiders en armen van Paraguay mogen zich echter niet afhankelijk maken van verkiezingen die door het establishment worden georganiseerd en mogelijk met de nodige fraude gepaard zullen gaan om een marionettenregime aan de macht te brengen. Een georganiseerde beweging om de staatsgreep een nederlaag toe te brengen, moet als doel hebben om oprecht democratische verkiezingen te houden die gecontroleerd worden door de organisaties van de arme massa’s. Deze verkiezingen voor een nationale raad moeten gericht zijn op het verkiezen van een regering van arbeiders en boeren met een revolutionair socialistisch beleid. Dat is de enige manier om het land definitief te ontdoen van de dreiging van het kapitalisme en het grootgrondbezit.
Wij staan voor:
- Het respecteren van de democratische wil van de bevolking van Paraguay die Lugo als president verkoos
- Het stoppen van de brutale repressie door de regering Franco. Weg met het nieuwe regime!
- De arbeiders en armen moeten zich organiseren om het nieuwe regime neer te halen en om te strijden voor democratische verkiezingen om een regering van arbeiders en boeren te verkiezen
- Voor een verenigde strijd van de Latijns-Amerikaanse massa’s tegen staatsgrepen en aanvallen op de democratie! Voor internationale solidariteitsacties.
- Voor een regering van arbeiders en boeren met een revolutionair socialistisch beleid waarbij de rijkdom en de middelen in publiek bezit worden genomen als basis voor een nieuwe socialistische samenleving in Paraguay en de rest van Latijns-Amerika
