De Keizer van Oostende. Hoe de koningin der badsteden werd uitverkocht

Het boek ‘De keizer van Oostende’ deed heel wat stof opwaaien. In het boek wordt minister Vande Lanotte immers onder vuur genomen. Het SP.a-kopstuk reageerde prompt met een uitgebreide kritiek, waarbij enkele details werden betwist. De journalisten die het boek schreven, werden een tijdlang op non-actief gezet. Nu de storm wat is gaan liggen of toch afgezwakt tot een zeebriesje, wordt het tijd dat een belangrijk onderdeel van het boek in de aandacht wordt geplaatst: de totale uitverkoop van de stad Oostende en dit met praktijken die ook elders schering en inslag zijn.

Recensie door Geert Cool

Het feit dat Johan Vande Lanotte een prominente rol speelt in het Oostendse bestuur, bedrijfsleven, sportwereld en de nationale politiek zorgt ervoor dat het boek op heel wat aandacht kon rekenen. De auteurs klagen aan hoe Vande Lanotte wel heel veel macht bij zich concentreert, ook al schrijven ze nergens dat er iets onwettelijk zou gebeuren. De SP.a en Vande Lanotte doen het boek graag af als het werk van politiek tegenstander Jean-Marie Dedecker. Mogelijk is er effectief informatie van Dedecker gebruikt, maar doet dat iets af van de centrale vaststellingen van het boek? Over Dedecker verscheen eerder een boek waarin de vermenging van diens zakelijke en politieke belangen op de korrel werd genomen (zie onze bespreking van dat boek) en bovendien kan hij als liberaal bezwaarlijk problemen hebben met de uitverkoop van de openbare sector in Oostende.

‘De keizer van Oostende’ beschrijft de politieke keuzes die de afgelopen jaren in Oostende zijn gemaakt. De auteurs concentreren zich op de rol van Vande Lanotte in het garen van constructies met al dan niet private ondernemingen. Tegelijk blijkt dat er in Oostende wel heel ver is gegaan in het uitverkopen van de openbare sector. Het aantal autonome gemeentebedrijven is fors toegenomen, waardoor de mogelijkheid om met de gemeenschap een controle erop uit te oefenen grotendeels wegvalt. De grens tussen autonome gemeentebedrijven en de private sector is erg klein, het grootste verschil zit in de publieke financiering die vaak overeind blijft.

Zo werd het Autonoom Gemeentebedrijf Haven Oostende (AGHO) in 1997 opgericht, een bedrijf verantwoordelijk voor de exploitatie en uitbouw van de haven. Het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende (AGSO) moest het Kursaal renoveren en een winkelcomplex met appartementen bouwen (Nieuw Helmond). Het Autonoom Gemeentebedrijf Vismijn Oostende (AGVO) zag toe op de vismijn. Vanuit de autonome gemeentebedrijven werden nog nieuwe bedrijfjes opgezet als NV of BVBA. In de autonome gemeentelijke bedrijfsstructuur zijn er in Oostende 22 entiteiten.

De auteurs stellen vast: “Deze nieuwe stedelijke bedrijven opereerden zelfstandig, zonder dat de goedkeuring van de gemeenteraad vereist was. Er werden telkens een directiecomité en een raad van bestuur geïnstalleerd. In het directiecomité werden de dossiers besproken en de knopen doorgehakt. In het directiecomité zat telkens een beperkt aantal politici, naast niet-verkozen technici.” Kortom, de beslissingsmacht wordt vanuit de publieke sector overgedragen aan een orgaan waarin vertegenwoordigers van het gemeentebestuur aanwezig zijn maar waarover de gemeenteraad geen beslissingsmacht heeft. Niet-verkozen technocraten nemen het roer over.

Dat principe levert de private partners heel wat mogelijkheden op om met de meest winstgevende delen te gaan lopen, terwijl de publieke sector zonder inspraak opdraait voor verlieslatende onderdelen. Ook bij de vele autonome gemeenteprojecten in Oostende was dit het geval. Zo draaide de renovatie van het Kursaal op een ramp uit. Het aantrekken van een sterrenchef, de samenwerking met Music Hall of nog het aanstellen van Peter Hoogland liepen voor de gemeente allemaal faliekant af. Het toprestaurant is intussen terug weg, de stad bleef met een kater en een schuldenberg zitten. Enkel een aantal private partners werden beter van dit avontuur, zo werd de winstgevende parking verkocht.

Het beleid van de stad Oostende is er vooral op gericht om bevriende bedrijven, onder meer in de bouwsector of de sector van windenergie, ter wille te zijn en tegelijk een beter begoed publiek aan te trekken. Om voldoende stemmen te halen, wordt de uitgebreide oudere bevolking in de watten gelegd met middelen die voor de sociale sector bedoeld zijn en nu vooral dienen voor goedkope maaltijden en uitstapjes – uitstekende aangelegenheden voor de schepen om op de foto te staan. Bij de stadsvernieuwing wordt resoluut gekozen voor meer en meer appartementen, liefst luxe-appartementen. Het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende staat diep in het rood en moet interessante sites van de stad verkopen, private bouwgroepen (de groepen Versluys en Sleuyter) boeren uitstekend. Het vat de uitverkoop van Oostende goed samen.

Een voorbeeld: omdat Dexia de rekening van AGSO blokkeerde, werd een akkoord gesloten waarbij Dexia de grond voor het Mediacenter in handen kreeg en mocht verkopen. Dexia verkocht de grond voor 40 miljoen euro aan bouwgroep Sleuyter die er 650 appartementen op zal zetten. De schuld van de stad (via AGSO) bij Dexia wordt met 40 miljoen afgeschreven, maar wel verminderd met een commissie van 1,6 miljoen euro voor Dexia en vergoeding van eventuele kosten. Dexia verdiende aan deze operatie dus 1,6 miljoen euro, de groep Sleuyter kon de grond goedkoop krijgen en voor de verkoop ervan was geen openbare aanbesteding nodig aangezien het Dexia was die verkocht.

Wanbeheer en speculatie, zoals het geval was bij de Vismijn, werden door het stadsbestuur in de doofpot gestopt. De verantwoordelijke schepen Yves Miroir, voorzitter van het Autonoom Gemeentebedrijf Vismijn Oostende (AGVO), verklaart dat hij wel wilde optreden tegen wanpraktijken door onder meer de directeur van de vismijn maar dat hij niet mocht van Vande Lanotte. Uiteindelijk moest Oostende de vismijn aan het Vlaamse gewest verkopen. De politieke toekomst van Miroir ziet er somber uit, Vande Lanotte verklaart aan de auteurs dat hij het “niet echt goed heeft gedaan”.

Bij een aantal belangrijke private bedrijven in Oostende is er een opmerkelijke steun vanwege de overheid. Minister Vande Lanotte doet er alles aan om steun te krijgen voor “zijn” dossiers zoals de bouw van offshore windenergieparken op de Noordzee. Dat deed hij zowel als bestuurder bij verschillende private bedrijven in de sector als toen hij opnieuw minister van de Noordzee werd. De basketclub van Oostende, waar Vande Lanotte voorzitter van is, kan rekenen op heel wat financiële steun, onder meer van bedrijven waar het stadsbestuur goede zaken mee doet. Is het toeval dat meermaals wordt gewezen op de kapitaalkrachtige liberale ondernemers onder de vrienden van Vande Lanotte?

Oostende is geen alleenstaand geval. Door de gang van zaken in de kuststad grondig uit te spitten, leggen de auteurs de mechanismen van een neoliberaal beleid bloot. Zo’n beleid bestaat uit projecten van citymarketing en prestige, gunsten voor bevriende ondernemers, de totale uitverkoop van de openbare diensten en tegelijk een weigering om iets te doen voor de armste lagen van de bevolking en de groepen die uit de boot vallen. Ook in andere steden gebeurt dit, in Antwerpen werd zelfs het stedelijk onderwijs in een autonoom gemeentebedrijf ondergebracht. De uitverkoop van onze steden kost de gemeenschap geld terwijl de speculanten en grote bedrijven met de lusten gaan lopen.

‘De Keizer van Oostende’ is uitgegeven door Van Halewyck. Meer info op de site van de uitgever