Met de zogenaamde Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS) wordt overlast aangepakt. Dat gebeurt stelselmatig op een willekeurige basis die juridisch betwistbaar is. Daarover zijn zowat alle experts het eens. Maar ondertussen krijgt iemand die op het foute ogenblik op een foute zitbank in Antwerpen zit een ‘overlastboete’ van 125 euro. Een gewapende groep neonazi’s die in 2006 met veel heisa werd opgepakt, onder meer in legerkazernes, zal mogelijk vrijuit gaan door verjaring. Resultaat: vermeend ‘rondhanggedrag’ leidt wel tot een boete, gewapend geweld niet.
Geert Cool
De Gemeentelijke Administratieve Sancties (GAS) liggen terecht onder vuur. Dit is een methode waarmee de gemeenten op willekeurige basis eigen regels kunnen opleggen en afdwingen. Het is de gemeente die de regels opstelt alsook de vervolging organiseert. Argumenten als de ‘scheiding der machten’ worden onder tafel geveegd met het argument dat de sanctionerende ambtenaren goed opgeleid zijn.
Nu de gemeentelijke financiën onder druk staan als gevolg van het fiasco met de Gemeentelijke Holding en de dalende inkomsten als gevolg van de crisis, worden andere inkomstenbronnen gezocht. Energiedistributie is daar een van, een aanzienlijk deel van onze stijgende energiefacturen is toe te schrijven aan de stijgende prijzen voor distributie waarbij dit geld deels terug vloeit naar de gemeenten. Het is kortom een extra belasting die op indirecte wijze wordt opgelegd. Er zijn nog andere methoden met gelijkaardige extra belastingen, onder meer op parkeren dat stilaan onbetaalbaar wordt in de grote steden. Ook de GAS-boetes kunnen in dit kader worden gezien. In Antwerpen stelt het bestuur dat de GAS-boetes nog niets opbrengen omdat het afdwingen ervan meer kost dan wat het opbrengt. Maar intussen zijn de mechanismen wel in werking gesteld om binnenkort tot een winstgevende operatie te kunnen komen.
Met de GAS-boetes zijn er in alle gemeenten verschillende regels. In Brussel betekent dit dat de 19 gemeenten verschillend kunnen reageren op pakweg spuwen op straat of op ‘rondhanggedrag’. Wie op een bankje gaat zitten in Brussel, kan best eerst nagaan in welke gemeente dat bankje staat en vanaf hoeveel omstaanders er sprake is van ‘rondhanggedrag’. Er is een spectaculaire toename van het aantal GAS-boetes: vorig jaar was er in Gent een toename met 22%, in Antwerpen komen ze al aan 21.508 inbreuken.
Deze regelgeving botst op kritiek, onder meer vrederechter op rust Jan Nolf uitte kritiek in een opiniestuk in De Standaard. De willekeur en de juridisch dubieuze wijze waarop de boetes worden opgelegd, leiden tot kritische vragen. Maar omdat het doorgaans om relatief kleine bedragen gaat, komt het zelden tot een gerechtelijke procedure. De gerechtskosten dreigen dan immers groter te zijn dan de boete…
Uiteraard moet overlast aangepakt worden. Dat zou nog het beste kunnen door ervoor te zorgen dat iedereen werk en een degelijk inkomen heeft en dat de gemeentelijke diensten voldoende uitgebouwd zijn om de netheid te verzekeren. Vandaag wordt zogenaamde ‘kleine overlast’ wel aangepakt terwijl ‘grote overlast’ zonder problemen kan.
Dat werd opnieuw duidelijk in het proces tegen de militanten van BBET (Bloed, Bodem, Eer en Trouw). Ter herinnering: in 2006 werden 17 militanten van deze neonazistische organisatie die deel uitmaakte van Blood&Honour opgepakt. Dat gebeurde onder meer in legerkazernes zoals in Leopoldsburg (Lees meer hierover). Bij de opgepakte militanten werden verboden wapens gevonden. Een van de neonazi’s wordt tevens vervolgd wegens bezit en handel in anabolica. Deze week oordeelde de correctionele rechtbank van Dendermonde dat er pas een uitspraak in de zaak van racisme, negationisme, wapenhandel en terrorisme komt nadat het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld over de rol van het federaal parket in de zaak. Een van de advocaten van de verdachten, van het kantoor van de gekende advocaat Jef Vermassen, rekende alvast uit dat verjaring hierdoor een reële mogelijkheid wordt.
In een geval van zware criminaliteit kan een procedurediscussie over de bevoegdheid van het federaal parket leiden tot verjaring waardoor de beklaagden vrijuit gaan. Moesten de gewapende neonazi’s bij het plannen van aanslagen op een verkeerde zitbank in Antwerpen hebben gezeten, dan maakten ze meer kans op een overlastboete wegens rondhanggedrag dan op een boete wegens racisme en terrorisme. Blijkbaar komt het er bij overlast op aan om dit meteen op een zo groot mogelijke schaal te doen.
Nog zo’n voorbeeld inzake willekeur. De verantwoordelijke uitgever van de affiches van Blokbuster werd in 2011 veroordeeld tot de betaling van een reeks overlastboetes, voor de rechtbank terug gebracht tot een bedrag van 200 euro. Dit gebeurde op basis van de GAS-regels (Meer hierover). Op hetzelfde ogenblik werd de extreemrechtse groep Voorpost vervolgd wegens wildplakken waarbij er wel bijzonder wild tewerk was gegaan en brugpijlers, aanplakborden voor campagnes rond verkeersveiligheid,… hadden aangepakt. Resultaat: het komt tot een strafrechtelijke vervolging waardoor Voorpost wordt vrijgepleit. In het strafrecht is er immers geen ‘objectieve aansprakelijkheid’ waardoor een verantwoordelijke uitgever van een affiche niet verantwoordelijk kan worden gesteld voor daden die niet door hem/haar zijn gepleegd. De GAS-regels voorzien dergelijke objectieve aansprakelijkheid wel. Welke les kunnen kandidaat-wildplakkers hieruit trekken? Als ze affiches illegaal aanbrengen, kunnen ze het beste meteen wat overheidseigendommen vernielen zodat hun daden ‘ernstig’ genoeg zijn om onder het strafrecht te vallen.
Wij pleiten uiteraard niet voor het begaan van strafrechtelijke misdrijven en evenmin voor het toelaten van overlast. Wel verzetten we ons tegen een systeem dat willekeur in de hand werkt, terwijl grote criminelen vrijuit gaan. Dat is overigens niet alleen het geval bij ‘overlast’, alle grote fraudezaken van de afgelopen jaren liepen op een sisser uit en nu dreigt hetzelfde te gebeuren met de Antwerpse diamantfraude. Waag het niet om geen parkeer geld te betalen of je moet gegarandeerd een boete ophoesten, maar wie voor miljarden fraudeert in de diamantsector gaat vrijuit. Klassenjustitie is dat. Met de GAS-regels wordt daar een dimensie aan toegevoegd: voortaan kan de gewone bevolking ook op willekeurige wijze voor zowat alles vervolgd worden.
