Het gevangenispersoneel is ontevreden en kwam de voorbije periode geregeld in actie. Zo werd een aantal keer gestaakt in de gevangenis van Antwerpen. We spraken met Denise, die reeds 20 jaar binnen het gevangeniswezen werkt en al lange tijd syndicaal actief is.
De laatste maanden is het gevangeniswezen reeds meermaals in het nieuws gekomen. Welke punten vielen jou het meest op ?
Denise: Verschillende: de houding van een dienstdoende inrichtingshoofd van een gevangenis in West-Vlaanderen, het sociaal akkoord van de gevangenisbewaarders, de overbevolking in de gevangenis in Antwerpen, de wet-Dupont.
Dienstdoende Inrichtingshoofd
Wat is er eigenlijk gebeurd in die gevangenis in West–Vlaanderen? Gaat het hier over de gevangenis van Brugge?
Denise: Ja, het is duidelijk dat er een aanhoudende heksenjacht is door het dienstdoende inrichtingshoofd tegenover het personeel. Naar ik verneem is dit een situatie die reeds maanden aansleept. Mei vorig jaar kwam het personeel reeds in aanvaring met het dienstdoend inrichtingshoofd omtrent de toepassing van een vakantieregeling en klachten van gedetineerden dit met een staking als gevolg. In december zat er weer bovenhands op. Personeelsleden verloren hun afdeling waar ze reeds jaren vaste dienst hebben omdat zij zogezegd gedetineerden langer hadden laten telefoneren dan de toegelaten tijd van tien minuten. Geen enkele communicatie was mogelijk met de directie. De syndicale rechten werden aangetast. Na afloop van een algemene ledenvergadering van het personeel werd besloten om voor kerst- en nieuwjaarsdag een stakingsaanzegging in te dienen.
Hoe kon dit zover komen en is er een oplossing gekomen?
Denise: Met wat ik in “de wandelgangen“ hoor, kom ik tot een gedeeltelijke conclusie dat het de bedoeling van het inrichtingshoofd is om de syndicale macht en kracht van het personeel van de gevangenis van Brugge en daarmee van andere instellingen te breken. Hij zou proberen verworvenheden (bereikt door actie) beetje bij beetje af te nemen. Gebruik makend van het verdelen van “jobkes“ probeert hij het personeel te verdelen. Ik kan mij niet, met al mijn jaren ervaring binnen een overheidsdienst, van de mening ontdoen dat het dienstdoende inrichtingshoofd handelt met de nodige ruggesteun. De toekomst zal dit wel uitwijzen.
En een oplossing?
Denise: De geplande stakingen werden op de valreep afgeblazen. De vakbondsleiding, één van de regionale directeuren en het dienstdoend inrichtingshoofd kwamen op het kabinet tesamen met de minister van Justitie Onkelinckx tot een akkoord. Het akkoord houdt volgende punten in: invoeren van een werkbaar systeem voor de telefoongesprekken van de gedetineerden, minstens 1 maal per maand informeel en formeel overleg tussen vakbonden en directie, in aanwezigheid van een regionaal directeur, respecteren van het syndicale statuut
En de personeelsleden die hun afdeling verloren?
Denise: Dat is minder. Er werd overeengekomen dat de getroffen personeelsleden die hun vaste plaats waren verloren op 1 maart 2005 door een regionaal directeur worden geëvalueerd en niet door het dienstdoend inrichtingshoofd dat hen verplaatst had. Als die evaluatie positief uitvalt, mogen ze terug naar hun vertrouwde werkpost. Wellicht was het mogelijk geweest om de personeelsleden onmiddellijk naar hun vaste post te laten terugkeren indien de stakingsdruk werd aangehouden. Vergeet niet dat Onckelinkx en haar medeministers met de dreiging zaten van een staking van het politiepersoneel voor het eindejaar.
Het sociaal akkoord van de gevangenisbewaarders
Tevreden met het sociaal akkoord?
Denise: De voornaamste elementen in het akkoord betreffen de toelagen en opleiding. Tevreden dat de gevangenisbewaarders die momenteel een zogenaamde specificiteittoelage van 2.200 euro op jaarbasis ontvangen op korte termijn opgenomen wordt in de wedde van de cipiers. In het eisenbundel stond eis van een verhoging van de zaterdagprestaties. Daar is niks van in huis gekomen. Voor dat niet tevreden. Er komt een gelijkstelling van de chauffeursvergoedingen, de vergoedingen van personeelsleden die op psychiatrische afdelingen werken worden gelijkgeschakeld. Er komt een vluggere invulling van de promotieambten. De vraag van de cipiers naar specifieke bijkomende opleiding is niet helemaal ingelost.
Hoe zit het met de moederschapbescherming?
Denise: Omtrent moederschapbescherming was er niets definitief geregeld voor de zwangere vrouwen die in het gevangenismilieu werken. In alle inrichtingen zal per functie worden bepaald als zwangere vrouwen al dan niet in hun functie mogen blijven werken en zo aangepast werk krijgen. Per individueel geval, zal de arbeidsgeneesheer een bindend advies geven.
In het eisenbundel werd tevens de agressie tegenover personeel aangekaart? Zijn jullie eisen ingewilligd?
Denise: Personeelsleden die met agressie te maken krijgen (op de werkvloer of buiten de werkvloer in relatie met het werk) kunnen in de toekomst een beroep doen op professionele hulp. In die hulp wordt voorzien intern in de gevangenissen maar ook langs het Rode Kruis om. Het idee op zich is goed maar toch stel ik mij vragen wie die interne hulp zal geven, op welke basis die personen geselecteerd zullen worden en in hoeverre zij verantwoording moeten afleggen tegenover de hiërarchie binnen de gevangenissen. Hebben die personen beroepsgeheim? Het is noodzakelijk dat er controle uitgevoerd wordt door de vakorganisaties over de manier van werken binnen deze opvangteams.
Overbevolking in de gevangenis van Antwerpen
Wat denk je van de overbevolking
Denise: Je moet niet enkel kijken naar de onmenselijke overbevolking in de gevangenis van Antwerpen. Overbevolking van de gevangenissen toont aan dat de politieke partijen van zowel regeringen en oppositie geen antwoord hebben op de sociaal economische problemen. Hun houding is: Kijk we stoppen ze weg en ze hebben het trouwens verdiend die criminelen.
Heel wat mensen dienen niet in de gevangenis te zitten. Je moet weten dat de gemiddelde gedetineerde gedurende de een overgrote periode van zijn verblijf in een gevangenis aan zijn lot wordt overgelaten. Op het einde van zijn straf gaat men dan vlug kijken hoe het met hem/haar verder moet. Eens buiten de gevangenisdeuren draagt de ex-gedetineerde een stempel van misdadiger. en duwt hem/haar vlug in de armoede, werkloosheid, stigmatisering, verslaving.
Hoeveel mensen zitten er nu in de Belgische gevangenissen en welke gevolgen heeft een overbevolking ?
Denise: Begin december vorig jaar waren er welgeteld 9.387 gevangenen. Er is slechts plaats voor 8.133 mensen. In Antwerpen waren er op 6 december 615 mannelijke gedetineerden voor maximaal 391 plaatsen, een naoorlogs record. Ook andere Belgische gevangenissen zitten overvol met een gemiddelde overtal van 15 procent. Het gevolg van overbevolking is dat de gedetineerden moeten op matrassen op de grond slapen, het bewakingspersoneel onder enorme tijdsdruk staat, etensbedeling loopt mank, het leven van twee of drie gedetineerden op acht vierkante meter houd in dat de ene in dezelfde cel naar het toilet gaat terwijl de andere eet, de ene wil slapen terwijl de andere naar televisie kijkt of muziek beluistert. Men zit dan ook nog met een groot aantal geïnterneerden. Personen die niet in een gevangenis horen. Het zijn zieke mensen, met soms explosieve en labiele karakters, waarvoor een aparte begeleiding nodig is.
Wablief?
Denise: Ja , er is zelfs een advocaat uit Geraardsbergen die zich het lot aan trekt van geïnterneerden die enkele zaken in kort geding aanspande tegen de minister. Die advocaat stelde : ,,Ik vergelijk de situatie van de geïnterneerden met de kerkers uit de middeleeuwen. De geïnterneerden, verblijven soms 25 jaar in die vergeetputten.”
Er is een wet die een gepaste verzorging voorschrijft maar volgens die advocaat komt daar niks van in huis. ,,In Merksplas zitten 270 geïnterneerden. Er zijn drie psychiaters, van wie er één ziek is. Voor de twee andere is het vaak dweilen met de kraan open. Van verzorging is er nauwelijks sprake.” Minister Onkelinx kreeg van de rechter zes maanden de tijd om een oplossing te zoeken. De minister ging tegen de uitspraak in beroep.
Leidt zulke de overbevolking niet tot opstanden ?
Denise: Het is schrikwekkend de uitspraak in een krant te lezen dat het Hoofdbestuur van Gevangeniswezen en de Antwerpse gevangenisdirectie blij mogen zijn dat de gevangenen in Antwerpen de zaak ondergaan en zich heel braaf gedragen. Een syndicale afvaardigde stelde dat dit alleen mogelijk is door het handhaven van zoveel mogelijk faciliteiten : ,,Ze mogen bijvoorbeeld dagelijks twee keer anderhalf uur wandelen op de gevangeniskoer en kunnen diverse theater- en muziekvoorstellingen of workshops bijwonen.”
Wat er me enorm tegen de borst stoot is een standpunt die CCOD-vakbondssecretaris Luc Neyrinck inneemt in een krant over het probleem van de gevangenis van Antwerpen en de overbevolking namelijk. ,, …de uitlevering van vreemde gevangenen zonder verblijfsstatuut zou sneller moeten gebeurd zijn …” . Een vakbondssecretaris die het standpunt inneemt voor versnelde uitwijzingen zit niet op zijn plaats in een vakbond.
Worden er gevangenissen bijgebouwd (Hasselt en Dendermonde) om de druk te verminderen en wat denk je van alternatieve straffen?
Denise: Ik denk eigenlijk dat het bijbouwen een teken aan de wand is van een repressiever beleid. De laatste jaren spreekt men over alternatieve straffen en elektronisch toezicht. Laten we daar duidelijk over zijn. Dit heeft misschien een menselijker gelaat aan de straffen die gegeven worden. Maar de evolutie is dat deze straffen niet gezien worden als een mindering van het aantal gedetineerden maar als een strafmaat erbij. Hoe meer alternatieven er worden uitgedokterd, hoe meer gedetineerden er komen. Dan heb je ook nog het schreeuwerige CD&V-kamerlid Tony Van Parys, het prototype van selectieve geheugenverlies waar CD&V’ers de laatste jaren aan lijden. Van Parys is zelf minister van Justitie geweest en vergeet dat hij zelf geen antwoord kon bieden op het probleem van overbevolking. Het enige antwoord dat hij feitelijk geeft is cellen bijbouwen.
Wet Dupont
Het parlement heeft enkele weken terug de wet Dupont goedgekeurd die gevangenen duidelijke rechten geeft. Tevreden met die nieuwe wet?
Denise: Je moet weten dat België reeds meerdere keren op de vingers getikt op de naleving van de mensenrechten in haar gevangenissen. Nuttig om te weten is over de periode tussen opsluiting en vrijlating, over wat er in de gevangenissen gebeurt, wat de precieze inhoud van die opsluiting is, over rechten en plichten van directie, personeel, én de gedetineerde er in België tot voor kort haast geen wettelijk kader was. De directeurs hebben in het huidig systeem een veel te grote macht. Elke gevangenisdirecteur is God de Vader in zijn instelling. Er zijn wel ministeriële omzendbrieven en reglementen die één en ander regelen maar daar kan en kon je toch vele kanten mee uit.
Ik moet wel benadrukken dat er binnen het systeem toch een pak mensen en organisaties met al dan niet (beperkte) middelen al jaren proberen dag in dag uit een menswaardige omgeving uit te bouwen.
De intentie van die wet was en is goed maar wat er van overblijft is een lege doos. Alle maatregelen die geld kosten zijn eruit gehaald zoals de invoering van een volwaardig loon voor werkende gedetineerden. Zelfs wat de interne rechten van gevangenen betreft, is alles wat geld kost, geschrapt. De maximumcapaciteit van de gevangenissen bijvoorbeeld, en dat elke gedetineerde het recht zou hebben op een individuele verblijfsruimte is geschrapt.
