Nederland
Indien de leden van de FNV het centraal akkoord hadden afgewezen,dan zou dat een belangrijke stap vooruit zijn geweest voor de Nederlandse arbeidersbeweging. Nog even de feiten: voor het eerst sinds de tweede wereldoorlog zullen de lonen twee jaar lang in het geheel niet stijgen in ruil voor uitstel of verzachting van een aantal bezuinigingsmaatregelen die het kabinet in het najaar heeft aangekondigd. Het gelijk blijven van de lonen betekent vanwege e jaarlijkse prijsstijging dat de koopkracht twee jaar lang afneemt. Het licht afzwakken van het harde bezuinigingsbeleid is geen werkelijke concessie aan e arbeidersbeweging, maar meer een tijdelijke knieval in de richting van de vakbondstop. Het tempo van de bezuinigingen verandert er nauwelijks door.
Pieter Brans, Amsterdam
Moderne vakbeweging?
Het zal niet verbazen dat de burgerlijke media de ‘ja’stem voor het sociaal akkoord door de leden van het FNV anders beoordelen dan Offensief. Laten we als voorbeeld het artikel van Michiel Zonneveld in de Vrij Nederland van 8 november 2003 nemen, dat exemplarisch is voor hoe pseudo-linkse cynisten over vakbondsstrijd denken:
"Maar tegelijkertijd worden ook de contouren van een moderne vakbond bekend. Een vakbond waar democratie meer inhoudt dan de sociale druk om in de bedrijfskantine ook je hand op te steken als gevraagd wordt of er gestaakt moet worden. Waar de voorzitter de leden niets opdringt door een machtswoord uit te spreken. Een beweging waar de leden zelf mogen stemmen, in plaats van bezoldigde kaderleden. Daarom zijn het referendum en de uitslag voorlopig vooral een overwinning voor de moderne vakbeweging."
Let op de verwarring tussen bezoldigden, mensen die in dienst zijn van de vakbeweging, en kaderleden, mensen die de basis van de bonden in de bedrijven vormen. Ook voor het overige lijkt kennis niet een eerste voorwaarde te zijn om een cynisch stukje te produceren. Zo heeft de heer Zonneveld het over de mislukte spoorwegstaking van 1905. De spoorwegstakingen vonden twee jaar eerder plaats, waarbij de eerste spoor- wegstaking een grote overwinning was, wat toen een schok betekende voor het establishment. De tweede spoorwegstaking ging slechts verloren doordat de sociaal-democratische leiders ervan op het laatste moment koudwater vrees kregen.
Zonneveld pretendeert een opsomming te geven van grote stakingen in de Nederlandse geschiedenis. Maar hij noemt niet de massale stakingen tegen de jodenvervolging in 1941 (de februaristaking) en de solide spoorwegstaking aan het einde van de oorlog. Zo kun je makkelijk beargumenteren dat er nooit echt strijd is geleverd. Zonneveld maakt zich druk om de sociale druk in bedrijfskantine’s. De onderliggende toon is dat als gestemd wordt voor staking een kleine minderheid de rest van de werkenden zou intimideren. Wat een walgelijk beeld van activisten als geweldadige monsters en van andere leden als bange wezels is dat eigenlijk? Maar beste Michiel, ook in bedrijfskantines zijn het de leden die zich uitspreken, maar dan minder beïnvloed door de verhalen door jouw collega’s in de kranten, maar meer door de argumenten van collega’s en bondgenoten.
In de VS hebben ze al lang de door Zonneveld nagestreefde ‘moderne’vakbeweging. Een vakbeweging die geen deuk in een pakje boter kan slaan, waardoor de welvaartsverschillen dramatisch zijn.
De inhoud van het akkoord heeft veel verzet opgeroepen. Kort na het sluiten van het akkoord kwam zelfs een aantal bestuurders in het geweer tegen het akkoord dat hen ervan weerhield (overigens heel bescheiden) loonsverhogingen af te spreken in bedrijfstakken waar het geld nog met miljoenen Euro’s binnenrolt. De ledenvergaderingen over het centraal akkoord barstten van de kritiek. Dat is terecht. Het akkoord bindt de vakbondsleden met handen en voeten en ze krijgen van kabinet alleen een stuk van een sigaar uit eigen doos. De arbeidersbeweging is het meest gediend met een algemene 24-urensstaking tegen het kabinetsbeleid. Een algemene staking is een massale beweging; het vraagt om een stevige voorbereiding.
Daarom roepen wij nog niet op tot een algemene staking van onbeperkte duur. Zo’n algemene staking stelt het machtsvraagstuk in de samenleving aan de orde, wie heeft de macht, de bazen of de arbeidersbeweging. Al het werk stopt, en de arbeidersbeweging moet voorzieningen treffen voor nood-diensten en onmisbare vormen van productie. De heersende klasse komt als het ware in de lucht te hangen. Maar om zo’n strijd op leven en dood te winnen is een leiding van de arbeidersbeweging nodig die bereid en in staat is om te vechten én te winnen. Zo’n leiding hebben we op dit moment niet, en een algemene staking van onbeperkte duur zou dus tot een grote nederlaag voor de arbeiders kunnen leiden.
Acties in bouw en metaal rond CAO’s in de afgelopen jaren zijn voldoende om af te rekenen met het misverstand dat er in Nederland geen actie meer wordt gevoerd. Het feit dat in de arbeidersbeweging wordt gesproken over een algemene staking geeft de woede weer over het regeringsbeleid. Tegelijkertijd bestaan er twijfels en onzekerheden over de mogelijkheden om een zo grote beweging op de been te brengen, vooral vanwege de rol van de leiding van de vakbeweging, maar ook vanwege het gebrek aan een duidelijk politiek alternatief.
In Europa hebben grote bewegingen en ook grote stakingsbewegingen tegen rechtse regeringen plaats gevonden. Bij veel van deze bewegingen is de gedachte aan een algemene staking naar voren gekomen. Maar de strekking van de eisen is tot nu toe beperkt tot een algemene staking totdat de regeringsplannen worden ingetrokken. De eis van de val van de regering wordt niet of nauwelijks gesteld. Toch is de dreiging van rechtse regeringen voor de levensstandaard van de arbeiders en hun gezinnen nu zo groot in veel landen dat de arbeidersklasse geen andere keus heeft dan zich te verzetten. Dat is de reden dat mensen voor het eerst sinds jaren kijken naar de mogelijkheid van een algemene staking. Binnen de vakbeweging is de situatie volstrekt anders dan in de jaren zeventig en tachtig. Ook in die jaren is de kwestie van een volledige algemene staking in Nederland nooit aan de orde gekomen. Wel is er in 1977 een massale staking geweest die enigszins in de buurt kwam van een algemene staking: 500.000 arbeiders gingen in staking tegen de aanval op de automatische prijscompensatie.
WASSENAAR
Bij het centraal akkoord van Wassenaar in 1982 verkocht vakbondsleider Wim Kok de prijscompensatie, in ruil voor banen die er nooit gekomen zijn. Dat centraal akkoord kwam echter op een moment dat de arbeidersbeweging geremd werd door een snel stijgende werkloosheid.. De huidige vakbondsleiding is nog een stuk rechtser dan 25 jaar geleden. De vakbeweging heeft een dubbel karakter: aan de ene kant een arbeidersorganisatie, waarvan de leden het doel hebben gezamenlijk hun belangen te verdedigen; aan de andere kant staat de vakbondsleiding door hun hoge salarissen en privileges dicht bij de ondernemers. Ook ideologisch gaan zij tot op grote hoogte mee met het kapitalistisch denken; zij hebben de klassenstrijd in feite begraven, en het ‘overlegmodel’ omarmd. Lange tijd heeft de vakbondsleiding strijd in Nederland in feite gesaboteerd, maar inmiddels is de woede en de frustratie van de gewone leden zo hoog opgelopen dat ze gedwongen worden in elk geval iets te doen.
De vakbondsleiders danken hun mooie salaris immers wel aan die leden, en als de bonden leeglopen is het met hun positie ook gedaan. Ook politiek is de situatie anders. In de jaren zeventig en tachtig was er in de meeste Europese landen, ook in Nederland een politiek alternatief voor rechtse regeringen voor handen vanwege de positie van sociaal-democratische en communistische partijen. Deze partijen hadden weliswaar ook een burgerlijke (pro-kapitalistische) leiding, maar hun basis lag in de arbeidersklasse en hun officiële programma was min of meer socialistisch. De totale verburgerlijking van deze vroegere arbeiderspartijen sinds de jaren negentig betekent dat er geen politiek alternatief op massabasis is in de huidige situatie. Wel zijn er in Europa politieke formaties ontstaan, zoals de RC in Italië en de SP in Nederland, die in de toekomst zo’n rol zouden kunnen gaan spelen.
In het huidige bewustzijn komt de wens van arbeiders naar voren om hun enorme potentiële macht in de samenleving te gebruiken, en hun spieren te laten zien, om zo de regering een halt toe te roepen en de aanval van de ondernemers te keren. In deze situatie is de eis van een algemene 24-urenstaking de beste manier om deze wens handen en voeten te geven en om de arbeidersklasse op verdere strijd in de toekomst voor te bereiden. De eis van een algemene staking van 24 uur brengt de kwestie naar voren van de leiding van de vakbeweging die uit de handen van de vakbondsbureaucratie genomen moet worden. Actie- comités worden in de strijd gevormd en kunnen met elkaar verbonden worden op plaatselijk, regionaal en nationaal niveau en leiding geven aan de strijd. Nu al komt soms de eis naar voren om de regering weg te staken. Deze eis werpt de kwestie op van het politieke alternatief voor de burgerlijke regeringen in Nederland en Europa. Wij hebben absoluut geen vertrouwen in een coalitie met de PvdA als alternatief voor de huidige regering. Deze partij heeft in het verleden bewezen net zo goed aan de kant van de rijken te staan als de VVD of het CDA. Vandaar dat wij ook onze reserves hebben bij een actiegroep als ‘Keer het Tij’, die weliswaar een zeer succesvolle demonstratie van 25.000 mensen op haar naam heeft staan, maar de PvdA in haar gelederen heeft opgenomen.
ARBEIDERSREGERING
Wij hebben een regering nodig die werkgelegenheid en behoud van de verzorgingsstaat kan garanderen. Als de traditionele partijen dat niet kunnen, zal er een alternatief uit de strijd zelf naar boven moeten komen: een arbeidersregering, die voort zou kunnen vloeien uit de actiecomités die zullen ontstaan tijdens grote stakingen.
Zo’n regering zou wel een socialistisch programma moeten aannemen om een sociaal beleid te kunnen garanderen. De SP zou in zo’n regering een rol kunnen spelen, indien ze zich in de strijd van de arbeiders werpt.
Nederland en Europa zijn een geheel nieuwe fase ingegaan. Het schrille triomfalisme van het kapitalisme uit de jaren negentig sterft snel weg. We staan aan de vooravond van een periode van economische stagnatie. Dat betekent dat de kapitalisten van plan zijn de levensstandaard, die grote delen van de arbeidersklasse in het verleden genoten, van ze af te nemen. De arbeiders zullen zich verzetten en zij zullen op zoek gaan naar de meest effectieve manieren om de werkgevers en hun regeringen terug te slaan. Dit plaatst de algemene staking onvermijdelijk op de agenda. Een nieuwe, explosieve periode van massale stakingen, strijd, grote demonstraties en de politisering van de arbeidersklasse dient zich aan.
