Protesten van gepensioneerden verspreiden zich over het land.
Na de zogenaamde ‘Oranje Revolutie’ in Oekraïne, werd Rusland nu getroffen door wat de ‘Katoenen Revolutie’ wordt genoemd. Een grote golf van protesten, vooral door gepensioneeerden, heeft het land ondergedompeld in protest tegen de hervorming van de subsidies die traditioneel gezien betaald worden aan de gepensioneerden voor woonst, gezondheidszorg en vervoer.
Rob Jones, Socialisticheskoye Soprotivleniye (CWI), Moskou.
Wat deze protesten speciaal maakte, was de snelheid waarmee Poetin’s regime verplicht werd belangrijke toegevingen te doen. De strijdbaarheid van de betogers werd aangemoedigd door de gepensioneerden van het stadje Khimki (een buitenwijk van Moskou juist buiten de grootstad). Ze blokkeerden de voornaamste autoweg tussen St-Petersburg en Moskou. Dit is van grote betekenis omdat het de weg is naar de grootste internationale luchthaven van het land. Honderden, soms duizenden, bejaarden in andere steden hebben dergelijke acties opgevolgd door wegen te blokkeren, regeringsgebouwen te belegeren, en in het geval van de Siberische gepensioneerden, te dreigen de trans-Siberische spoorlijn te blokkeren.
De woede van de gepensioneerden was gericht tegen de zogenaamde “monetarisering” van de uitkeringen. Gratis vervoer en reducties van 50% in woonkosten voor gepensioneerden en andere lagen van de bevolking, zoals soldaten en politie, werden afgeschaft op 1 januari van dit jaar, om vervangen te worden door een “monetaire compensatie”. De gepensioneerden krijgen 200 roebel extra per maand (zo’n 5 euro), maar alleeen al hun vervoerskosten slorpen die extra uitbetaling op (een normaal ticket op een bus kost nu zo’n 20eurocent en vaak moeten gepensioneerden veranderen van bus of tram). De nieuwe tarieven voor huisvesting zouden deze week in voege treden, wat zou kunnen leiden tot een nieuwe protestgolf.
Misschien moet het ergste punt van deze hervorming nog komen: de verandering inzake subsidies voor gezondheidszorg. Deze zouden vervangen worden door een vast bedrag. Het argument van de regering is dat het gepensioneerden ‘het recht om te kiezen’ geeft. Maar zoiets als “standaard gezondheidszorg” bestaat gewoon niet. Eén persoon kan bijvoorbeeld niet meer nodig hebben dan pillen tegen hoofdpijn, terwijl een andere dan dure medicatie nodig heeft.
Poetin, en in het bijzonder, de neo-liberale ministers die deze hervorming hebben doorgedrukt, werden in een hoek gedrongen. Ze probeerden de regionale autoriteiten de schuld te geven voor incompetentie en inefficiëntie bij het overhandigen van de nieuwe betalingen. Maar veel mensen zijn zich ervan bewust dat de regering begrotingsoverschotten opstapelt terwijl ze blijft snoeien in de uitkeringen van werkmensen.
Om protesten in hun regio te vermijden, kondigden veel locale autoriteiten aan dat verschillende uitkeringen, zoals voor gratis vervoer, zouden gefinancierd worden door de lokale budgetten. Maar dit volstond niet om de druk op de federale regering weg te nemen. De stijging van de pensioenen, gepland voor april, werd vervroegd en de regering kondigde aan tot 3 miljard dollar van het “stabilisatiefonds” – inkomsten uit de hoge olieprijzen die men aan de kant legde voor slechtere tijden – vrij te maken. Het blijft afwachten of ministers die rechtstreeks betrokken waren bij het voorstellen van deze hervorming ontslaan zullen worden of onder druk gezet om af te treden. Er wordt nu druk gespeculeerd dat premier Fradkov nog maar enkele maanden te gaan zou hebben.
Deze gebeurtenissen bevestigen dat Poetin’s pogingen om alles onder persoonlijke controle te brengen aan het mislukken zijn. De reactie van zijn regime op de eerste protesten – het organiseren van een heksenjacht om de “schuldige” te vinden – is typisch voor wat in feite niets minder is dan een politiestaat. In het bijzonder blijkt er een bevel gegeven te zijn aan de politie om iedereen onder de 45 jaar uit de betogingen te halen, omdat ze “wellicht relsschoppers zijn”. Activisten van Socialisticheskoye Soprotivleniye (CWI) zijn uiteraard bij de slachtoffers van deze maatregel.
Tegelijk was één van de opzienbarende kenmerken van de protesten het feit dat ze grotendeels spontaan waren, met weinig betrokkenheid van politieke partijen. Pas toen de protesten zich verspreid hadden, probeerde de Communistische Partij, die nu natuurlijk overwegend een partij van gepensioneerden is, haar aanhangers te mobiliseren.
Toch betekent dit niet dat de demonstranten a-politiek zijn. We horen meer en meer slogans tegen Poetin en is er een dorst naar politieke ideeën, ondanks de leeftijd van de betogers. Als aanwijzing van deze radicalisering werden meer dan 250 exemplaren van de CWI krant verkocht tijdens de protesten van Khimki.
Revolutie van 1905 aangehaald door demonstranten.
Belangrijk is dat men zeer bewust is dat het deze maand de 100ste verjaardag is van de eerste Russische revolutie (1905), en op 22 januari was er zelfs een poging om een petitie naar Poetin te brengen op dezelfde manier als een eeuw geleden, toen de betogers een petitie voor gerechtigheid aan de Tsaar probeerden te geven. Tot die de troepen op hen afstuurde.
Niet alleen heeft de ‘monetarisering’ geleid tot het ondermijnen van Poetin’s aanhang, met een vermindering van 20% in zijn populariteit het voorbije jaaar, zijn besparingspolitiek heeft geleid tot massaal protest en toegevingen werden afgedwongen van de regering. De minister van defensie werd gedwongen om aan te kondigen dat de hervorming van de legerdienst (in december aangekondigd), die zou hebben betekend dat de studenten uitstel van indiensttreding zouden verliezen, niet zal worden doorgevoerd in de nabije toekomst. De regering is bewust dat de opkomst van de gepensioneerdenbeweging samen met die van de studenten te veel zou zijn om aan te kunnen.
Zonder enige twijfel hebben de gebeurtenissen van vorig jaar in Oekraïne, die aantoonden dat de massa’s verandering konden afdwingen door op straat te komen, de beweging in Rusland vertrouwen gegeven. Tegelijk zijn de protesten in Rusland een voorbode van wat in de toekomst staat te gebeuren in Oekraïne. De nieuwe premier van Oekraïne, Viktor Yuschenko, is omringd met economische raadgevers, ook van de VN, die aandringen om eveneens de ‘monetarisering’ van de uitkeringen door te voeren.
Na verscheidene jaren van stagnatie van protestbewegingen van welke aard dan ook in Rusland, en het grootste deel van het GOS (Gemenebest van Onafhankelijke Staten, de vroegere Sovjetunie), blijkt het nu dat de massa’s opnieuw voor hun rechten beginnen opkomen in deze landen.
