Gezondheidszorg in ademnood

De pers stelt het dagelijks: de toestand van de gezondheidszorg is ‘zorgwekkend’. In 2004 werd het budget overschreden met 850.000.000 euro. Reden genoeg voor Rudy Demotte (PS-minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid) om in te grijpen met een hele batterij besparingen.

Bart Van der Biest

Een volledige opsomming zou te veel plaats vergen, maar we kunnen alvast stellen dat allerhande forfaitaire bedragen zullen opgetrokken worden, bepaalde onderzoeken zullen beperkt worden, het remgeld op huisbezoeken zal verhoogd worden,…

Het is interessant om de kostenverdeling in de gezondheidszorg (zie kader) te bekijken. Het totale budget van het Riziv (dat ruim overschreden is) bedraagt 16.257,8 miljoen euro. Opvallend is dat het leeuwendeel terechtkomt bij de artsen (30,8%) en dat de farma-industrie er met 17,7% (tegenover 12,2% in Luxemburg, 11% in Nederland en 8,5% in Denemarken) ook niet slecht bij vaart. De Belgische farma-industrie staat dan ook synoniem voor woekerwinsten. De kost voor de verpleegkundigen is in vergelijking met deze twee slokoppen bijna verwaarloosbaar (4,2%).

Minister Demotte kondigt met veel trompetgeschal aan dat hij de farma-industrie wil aanpakken… terwijl hij verzwijgt hoe hij de gebruiker zal doen inleveren. “Iedereen moet inleveren”, maar wat vergeten wordt, is dat wij als gebruiker geen winsten inleveren, maar gezondheid.

Het Kiwimodel: het ei van Colombus?

Een voorstel, gelanceerd door een PVDA-dokter, verdedigd door de minister én de voorzitters van SPA, VLD en CD&V, bewierookt door De Morgen – men zou van minder achterdochtig worden. Wat houdt het Kiwimodel in? In Nieuw Zeeland schrijft de overheid openbare aanbestedingen uit en alleen het goedkoopste generische geneesmiddel dat voldoet aan de productvereisten wordt terugbetaald door de ziekteverzekering.

Hierdoor zijn geneesmiddelen er 50 tot 90% goedkoper dan in België en wordt per patiënt per jaar 63 euro door de ziekteverzekering terugbetaald, tegenover gemiddeld 270 euro in België.

Ook in Nieuw Zeeland boekt de farmaceutische industrie winsten. Het kiwimodel is dus zeker geen “antikapitalistische” maatregel, maar zorgt juist voor het in stand houden van de “melkkoefunctie” die de gezondheidszorg voor artsen en farma-industrie speelt en beschermt de industrie tegen zijn eigen vraatzucht. Immers: als het systeem niet meer houdbaar is, gaan ook hun winsten in rook op.

Het argument dat men de vrije markt laat spelen, houdt eigenlijk ook geen steek. We leven niet langer in het vroegkapitalisme van de vrije concurrentie maar onder het monopoliekapitalisme, waarin grote multinationals de wet dicteren. De farma-industrie heeft een reusachtige marketingmachine die ervoor moet zorgen dat enkel de duurdere producten aan de bak komen. Op allerhande manieren worden voorschrijvers “overtuigd”: het aanbieden van als studiedagen vermomde snoepreisjes, dure etentjes, gratis stalen (wat patiënten min of meer verplicht de duurdere medicatie betalend verder te zetten), overdadige sponsering van allerhande vakbladen,… De “farmamaffia” geeft dan ook meer uit aan reclame dan aan onderzoek. Zolang dit niet stopt, mag men nog 100 kiwimodellen installeren.

De andere kanker op de gezondheidszorg: de prestatiegeneeskunde

Ook Demotte wil de “melkkoe-functie” behouden, mits enige aanpassingen in de marge. In plaats van de prestatiegeneeskunde (waarbij de arts wordt betaald per prestatie) resoluut af te schaffen, beperkt hij zich tot het inbouwen van controlemechanismen.

Elke verpleegkundige kent allerhande verhalen van misbruik in zijn/haar ziekenhuis wat betreft het aanrekenen van onnodige of zelfs niet geleverde prestaties. Dit kan o.a. gaan over het wekelijks afnemen van EKG’s bij alle patiënten om ze onbekeken op een stapel te leggen. Hoe zal een controlerend mechanisme echter het onderscheid maken bij wie de onderzoeken nodig zijn en bij wie niet? Mensen die het nodig hebben, dreigen het slachtoffer te worden van zo’n beperkende maatregelen. Een degelijke controle zal praktisch onmogelijk blijken. Het absurde is dan nog dat de aangerekende prestaties dikwijls door verpleegkundigen uitgevoerd worden en de rol van de arts zich beperkt tot het openhouden van zijn portefeuille.

Een socialistisch alternatief voor de kapitalistische roofbouw op de gezondheidszorg

Een socialistisch programma voor de gezondheidszorg zou o.a. de volgende drie elementen bevatten:

1. Het opzetten van een nationale gezondheidszorg in handen van de staat en onder verregaande controle van werknemers en consumenten. Zo wordt concurrentie tussen ziekenhuizen vermeden en vereenvoudigt men de financiering. Nu halen ziekenhuizen hun financiële middelen enerzijds uit overheidssubsidiëring en anderzijds uit afdrachten van de artsen.

2. Het resoluut afschaffen van de prestatiegeneeskunde en de artsen vergoeden als loontrekkenden zodat ze geen enkel belang hebben bij overconsumptie. Dit zou er o.a. ook voor zorgen dat artsen zich in het ziekenhuis niet langer als onaantastbare feodale heren kunnen gedragen.

3. Het nationaliseren van de farma-industrie zodat enkel de beste producten in omloop komen aan zeer lage prijzen. De geldberg die nu aan reclame wordt verspild, zou dan integraal naar onderzoek kunnen gaan.

Splitsing een oplossing?

De uitgavenexplosie heeft de Vlaamse roep om federalisering versterkt. Aan beide kanten van de taalgrens wordt geschermd met cijfers en statistieken. Maar cijfers zijn flexibel en op verschillende wijzen te interpreteren. Een van de argumenten is dat men het gezondheidsbeleid uit één hand wil voeren (en niet verdeeld in federale en gewestelijke bevoegdheden): “wat we zelf doen, doen we beter”. De lange wachtlijsten voor gehandicapten in Vlaanderen doen ons toch iets anders vermoeden…

De voorstanders van splitsing brengen bovendien geen doordacht project naar voor. Voor de werknemers én de gebruikers zou splitsing allesbehalve een zegen zijn. Volgens Gilbert De Swert (ACV) zou een Vlaamse sociale zekerheid (nog) veel liberaler zijn gezien het verschil in krachtsverhoudingen in Wallonië en Vlaanderen wat betreft het gewicht van de arbeidersbeweging. Het zou niet lang duren of men zou de sector stuk per stuk beginnen privatiseren.

In de VS zien we wat zo’n systeem te bieden heeft: hoewel een belangrijk deel van de bevolking uit de boot valt, zijn de uitgaven per inwoner de hoogste van de ontwikkelde wereld en dat met een lagere levensverwachting en een hogere kindersterftegraad. Niet echt een toonbeeld van efficiëntie.

Zolang winstmaximalisatie een belangrijke motor van de gezondheidszorg blijft, zullen misbruiken blijven bestaan.

Een degelijke, kwaliteitsvolle en duurzame gezondheidszorg kan enkel gegarandeerd worden in een socialistische maatschappij die uitgaat van de behoeften van de bevolking en niet van de winsten van de bedrijven.