“Debí Tirar Mas Fotos”: Bad Bunny over gentrificatie, klimaatverandering & onderdrukking

Door Christian Tello, Alternativa Socialista Mexico

Het nieuwe album van Bad Bunny maakt furore. Met meer dan 37 miljoen plays staat het in de top 10 van de Billboard Global 200 en op nummer 1 in wereldwijde plays op Spotify. Dit diep introspectieve en maatschappijkritische werk begeeft zich op een terrein dat maar weinig artiesten in het urban genre zo duidelijk hebben verkend: de verwoestende effecten van het kapitalisme, de complexiteit van gentrificatie, stedelijke ontheemding en de urgentie van klimaatverandering. Zijn succes is geen toeval, want “Debí Debí tirar más fotos” spreekt een jonge generatie aan die op de rand staat van schaarste en instorting. Door zijn kenmerkende muziekstijl te combineren met een krachtige boodschap, heeft Bad Bunny zijn muziek getransformeerd in een oproep tot actie en collectieve bewustwording.

De roeping van de artiest

Bad Bunny – Benito Antonio Martínez Ocasio – is een Puerto Ricaanse zanger, songwriter en muziekproducer die een revolutie teweeg heeft gebracht in de wereldwijde muziekindustrie. Hij werd op 10 maart 1994 geboren in Vega Baja, Puerto Rico, en groeide op in een arbeidersgezin. Zijn moeder, een gepensioneerde lerares, en zijn vader, een vrachtwagenchauffeur, steunden de carrière van hun zoon en waren essentieel voor zijn inspiratie voor dit nieuwe album over Puerto Rico en zijn inwoners. Bad Bunny viel op door zijn passie voor muziek. Opgegroeid in een gezin dat luisterde naar salsa, merengue en urban muziek, begon Benito te experimenteren met trap en reggaeton terwijl hij werkte als vakkenvuller in een supermarkt. Tegelijkertijd uploadde hij zijn nummers naar platforms zoals SoundCloud, waar hij de aandacht trok dankzij zijn unieke stijl: een mix van introspectieve teksten, sociale thema’s en een imago dat de traditionele reggaeton gendernormen uitdaagde.

Zijn grote doorbraak kwam in 2016, toen zijn track “Diles” viraal ging en de aandacht trok van producer DJ Luian. Vanaf dat moment sloot Bad Bunny zich aan bij de groeiende Latin Trap-scene, met zijn gruizige stem en teksten die diep verbonden zijn met de ervaringen en emoties van een generatie. Nummers als “Soy Peor” en samenwerkingen met artiesten als J Balvin en Cardi B katapulteerden hem naar internationaal sterrendom. Hoewel hij zelf toegaf dat zijn eerste songteksten werden beïnvloed door het alomtegenwoordige seksisme in het genre, hij zich in de loop van zijn carrière verder ontwikkeld en zowel zijn stijl als zijn inhoud aangepast. Zijn vriendschap met de beroemde linkse rapper Residente (René Pérez) en zijn actieve deelname aan de protesten in Puerto Rico in 2019 speelden een beslissende rol in de radicale verandering van zijn muziek.

Tijdens de protesten in 2019 in Puerto Rico speelde Bad Bunny een prominente rol als activist om jongeren te mobiliseren en wereldwijde aandacht te vestigen op de eisen van het Puerto Ricaanse volk. Deze acties ontstonden na het uitlekken van “Telegramgate”, een privéchat tussen toenmalig gouverneur Ricardo Rosselló en zijn team, vol vrouwonvriendelijke, homofobe en corrupte opmerkingen. Bad Bunny nam deel aan de betogingen en werkte samen met Residente en iLe aan het nummer “Afilando los cuchillos”, dat een hymne werd voor de protesten. Het nummer kanaliseerde de woede van de mensen tegen de corruptie en het misbruik van de regering van het eiland.

Zijn actieve deelname aan de beweging eindigde hier niet. In een interview in september 2024 uitte Bad Bunny zijn frustratie over de politieke leiders van het eiland door te zeggen: “Ze zijn werknemers van het volk. Dit is niet hun land. Ze bezitten Puerto Rico niet door op Capitol Hill te zitten.” Hij uitte openlijk kritiek op de imperialistische en kolonialistische rol van de Verenigde Staten. In 2020 stelde hij dat “we moeten breken met het idee dat de gringos goden zijn”. Onlangs bekritiseerde hij de Fiscal Control Board die door het Amerikaanse Congres werd opgelegd onder de PROMESA-wet. In een interview met Time benadrukte hij hoe deze raad de ontwikkeling van het eiland beperkt door voorrang te geven aan de belangen van Amerikaanse zakenmensen boven de behoeften van Puerto Ricaanse arbeiders. In nummers zoals “El Apagón”, van het album Un Verano Sin Ti (2022), gaat Bad Bunny expliciet in op de effecten van het Amerikaanse kolonialisme en hoe het Puerto Ricanen onderdrukt door de afhankelijkheid van Washington en door de gentrificatie (een fenomeen dat we later zullen bespreken).

Hij heeft zich niet alleen uitgesproken voor de onafhankelijkheid van het Puerto Ricaanse volk. In februari 2020, tijdens een optreden in The Tonight Show Starring Jimmy Fallon, vroeg Bad Bunny aandacht voor de moord op een transvrouw in Puerto Rico door een T-shirt te dragen met de boodschap “They Killed Alexa. Not a Man in a Skirt.” Dit gebaar was een statement tegen transfobie en ter ondersteuning van LGBTQ+ rechten. De laatste jaren reflecteert de Puertoricaan door middel van emotioneel geladen teksten en metaforen op de uitdagingen waar gemarginaliseerde groepen mee te maken hebben als ze worstelen met gentrificatie, milieuvervuiling en economische ongelijkheid.

Zijn nieuwste album “Debí Tirar Más Fotos” gaat dieper in op deze kwesties door ongelijkheid, de klimaatcrisis en de vervreemding die wordt veroorzaakt door het kapitalistisch systeem aan de orde te stellen. Door zijn teksten en Puerto Ricaanse culturele referenties versterkt Bad Bunny niet alleen de strijd van zijn volk, maar inspireert hij ook jongeren wereldwijd die in zijn muziek een echo vinden van hun eigen frustraties en hoop op een rechtvaardigere toekomst.

“Puerto Rico zonder Puerto Ricanen.” Gentrificatie en neokolonialisme

Een van de specifieke problemen waarmee de Latijns-Amerikaanse arbeidersklasse te kampen heeft, zijn de zogenaamde “gentrificatie”-processen. Gentrificatie is een fenomeen waarbij buurten die traditioneel bewoond werden door arbeidersgemeenschappen een economische transformatie ondergaan door de komst van bewoners met meer koopkracht, in Latijns-Amerika doorgaans buitenlanders uit imperialistische landen. Het probleem wordt niet gevormd door de nieuwe bewoners op zich, maar door de vastgoedspeculatie rond investeringen in infrastructuur en diensten, waardoor de waarde van onroerend goed stijgt en dus de kosten van levensonderhoud in buurten die van oudsher tot de arbeidersklasse behoorden. Als gevolg daarvan worden werkenden, die zich deze prijsstijgingen niet kunnen veroorloven, gedwongen om te verhuizen, waardoor ze hun huis en in veel gevallen hun identiteit verliezen.

In Latijns-Amerika is gentrificatie dramatisch gevorderd in steden als Mexico City, Buenos Aires en Medellin. Het proces is in de meeste gevallen hetzelfde: multinationals, zoals Airbnb, investeren miljoenen dollars om appartementencomplexen of goedkope woningen in volksbuurten op te kopen, die vervolgens worden gerenoveerd en tegen exorbitante prijzen worden aangeboden aan buitenlanders, meestal digitale nomaden, toeristen of gepensioneerden. Toegang tot betaalbare huisvesting in deze steden wordt steeds moeilijker, omdat de vraag naar woningen in de centrale gebieden de groeiende trend van vastgoedspeculatie en de verplaatsing van werkenden naar de periferie van de steden heeft gestimuleerd, waarbij onze culturele identiteit wordt uitgewist om een toeristische, stereotype en racistische façade van onze realiteit te bieden.

In Puerto Rico is dit proces de afgelopen jaren geïntensiveerd. Tussen 2014 en 2020 stegen de huizenprijzen op het eiland met 23%, terwijl de gemiddelde huur met 7% steeg. Deze stijging heeft gentrificatie in bepaalde gebieden in de hand gewerkt, waardoor lokale bewoners zijn verdrongen, culturele banden tussen werkenden na generaties zijn uitgewist en de sociale samenstelling van buurten is veranderd. In de videoclip van het album wordt door de ogen van Jacobo, een oude Puerto Ricaanse man, de nostalgie en verwarring overgebracht van een eiland dat niet meer van hem is, of in ieder geval niet meer de herinnering is van een eiland dat hem de beste momenten van zijn leven bood. In zijn woorden: “Veel dingen heb ik beleefd, ik heb veel mensen ontmoet, goede mensen. Ik ben in veel landen geweest, bijna overal ter wereld, maar geen enkel zoals Puerto Rico, of wat het daarvoor was. Hier was iets, ik weet niet wat, een ongelooflijke magie. En dat is er nog steeds… dat is er nog steeds.”

Jacobo loopt door de straten van de buurt en merkt op dat de salsamiddagen zijn veranderd in Amerikaanse barbecues, de populaire taal in het Yankee jargon van de toeristen en zelfs de klassieke pastrami’s van zijn favoriete koffiezaak in de smakeloze broodjes achter een Starbucks-bar. Jacobo gaat de eetgelegenheid binnen en raakt gefrustreerd als de caissière hem in het Engels aanspreekt en zijn geld weigert omdat de zaak “alleen kaarten accepteert”. Hier ontbrak iets, even had Jacobo het gevoel dat de ongelooflijke magie van dat eiland waar hij opgroeide en verliefd op was, voorbij was. Plotseling staat een man op van zijn stoel en biedt aan om Jacobo’s maaltijd te betalen. In een daad van solidariteit zegt de man tegen Jacobo “we zijn er nog”, en hij antwoordt zelfverzekerd en trots: “En we zullen hier blijven”. Dit is een krachtige slogan tegen een “Puerto Rico zonder Puerto Ricanen”. In liedjes als “LO QUE LE PASÓ A HAWAii” en “TURiSTA”, geeft Benito zijn betrokkenheid weer bij de verdediging van het historische erfgoed van Puerto Ricanen en het verzet tegen de krachten die zijn thuisland onomkeerbaar willen transformeren, de speculanten en de burgerij die willen profiteren van het leven van de mensen.

De teksten en liedjes zijn misschien niet genoeg om deze sociale woede uit te drukken, maar de boodschap is duidelijk: verzet je, organiseer je en vecht. Steun gemeenschapsleiders, boycot projecten die je buren verdringen en eis verantwoording van regeringen die buitenlands kapitaal voorrang geven boven de menselijke waardigheid van onze mensen. De geschiedenis heeft aangetoond dat grote veranderingen beginnen met kleine solidariteitsacties en zelfs een klein album. We zijn met velen, we zijn sterk en samen kunnen we onze steden, ons land en onze toekomst terugnemen.

“Hier hebben ze mensen gedood omdat ze de vlag hadden weggehaald. Daarom draag ik hem nu waar ik maar wil, klootzak. Niemand zal me hier weghalen, ik ga hier niet weg. Zeg hem dat dit mijn huis is, waar mijn grootvader is geboren” (La MuDanza).

Klimaatverandering: red de conchokikker!

De conchokikker, een soort die endemisch is voor Puerto Rico, speelt ook een centrale rol in de videoclip van Bad Bunny, en dat is geen toeval. Deze kleine amfibie, een symbool van de biodiversiteit in Puerto Rico, is een krachtige metafoor voor de strijd tegen het uitsterven van inheemse soorten en de impact van klimaatverandering op het eiland. In de videoclip verschijnt de conchokikker in een eenzame omgeving, wat de kwetsbaarheid van zijn toestand benadrukt tegenover de vernietiging door fenomenen als ontbossing, ongecontroleerde stadsontwikkeling door projectontwikkelaars en klimaatveranderingen door de uitstoot van broeikasgassen. Dit beeld is een waarschuwingskreet voor een toekomst waarin het verdwijnen van soorten zoals de conchokikker de voorbode kan zijn van een nog grotere crisis: een Puerto Rico zonder Puerto Ricanen, een wereld die onbewoonbaar is voor de menselijke soort zelf.

Historisch gezien zijn kikkers een integraal onderdeel van het Puerto Ricaanse ecosysteem en cultuur. Al generaties lang begeleidt hun nachtelijke gezang families op het eiland. Er zijn ontelbare gelegenheden geweest waarbij hun lied de achtergrond vormde van het Puerto Ricaanse nachtleven waar, tijdens spelletjes jibaro en domino, mensen zongen en lachten met hun geliefden. De verdwijning van de conchokikker zou niet alleen een biologisch verlies zijn; het zou een hartverscheurende herinnering zijn aan hoe klimaatverandering en kapitalisme alles wegvagen wat Puerto Rico uniek maakt, zijn “ongelooflijke magie”. Een wereld zonder kikkers is een wereld zonder geheugen, zonder geschiedenis en zonder identiteit voor toekomstige generaties. Door de conchokikker in de spotlights te plaatsen, doet Bad Bunny een oproep tot collectief bewustzijn over de crisis. Hij spoort ons aan om na te denken over hoe het kapitalisme bijdraagt aan de klimaatcrisis en hoe de verdediging van deze soorten ook de verdediging is van onze eigen overleving. Het voeren van deze strijd vereist een onmiddellijke verschuiving in de economische prioriteiten boven het overleven van de soorten. Het is noodzakelijk om ecosystemen te beschermen, aangetaste habitats te herstellen en milieubeleid te eisen door middel van een georganiseerde strijd tegen kapitalistische bedrijven en hun bondgenoten in de regering. Alleen op deze manier zullen we in staat zijn om de vernietigende kracht van roofkapitalisme te stoppen. Het redden van de conchokikker is een daad van politiek verzet. Het betekent het verdedigen van een Puerto Rico waar de stemmen van de mensen en het lied van de kikkers in harmonie blijven resoneren en toekomstige generaties blijven begeleiden. Het is een toewijding aan het leven en aan de erfenis die we zullen nalaten aan hen die na ons komen.

Leve de Salsa!

Bad Bunny’s nieuwste album vertegenwoordigt ook een diep eerbetoon aan salsa, een van de meest emblematische genres van de Puerto Ricaanse en Latijns-Amerikaanse cultuur. Door elementen van dit genre te integreren, verbindt Benito zijn werk met een traditie die al generaties lang de identiteit van het Puerto Ricaanse volk bepaalt. Salsa ontstond als een uitdrukking van het dagelijks leven, de strijd en dromen van Caribische gemeenschappen, voornamelijk Afrikaanse slaven. Het wordt op het album gebruikt om ons eraan te herinneren dat muziek niet alleen vermaakt, maar ook verenigt, troost en mobiliseert.

Deze verschuiving naar salsa markeert een radicale verandering in het traject van Bad Bunny. Door trompetarrangementen, koren in de stijl van de grote salsa-orkesten en ritmes die doen denken aan Latijns-Amerikaanse legendes als Hector Lavoe en Willie Colon op te nemen, herwaardeert het album niet alleen de muzikale erfenis van Puerto Rico, maar vertelt het de hele wereld dat onze artistieke wortels hier zullen blijven tegen de grote muziekconcerns van Miami in. Dit gebaar is niet alleen artistiek, maar ook politiek in een wereld die vaak naar het verleden kijkt als iets dat overwonnen is. Dit album nodigt ons uit om niet berustend, maar hoopvol naar het verleden te kijken. Het leert ons dat het cultureel geheugen geen last is, maar een brandstof om een betere toekomst op te bouwen. Door middel van salsa delen we de erfenis van die Caribische slaven als een daad van verzet.

“Ik had meer foto’s moeten maken van toen ik jou had”: tijd, liefde en herinneringen in het kapitalisme.

Maar de centrale boodschap van het album gaat ongetwijfeld over tijd, liefde en herinneringen die we koesteren en die het kapitalisme van ons probeert weg te rukken met de directheid van het leven, de verplaatsing van waar we wonen en de dreiging van klimaatverandering. Tijdens de videoclips, en soms in de tekst van de liedjes, voert Benito ons mee naar de nostalgie van de foto’s met onze mensen en de momenten die niet werden vastgelegd met foto’s, de verloren omhelzingen die niet werden gegeven aan mensen van wie we houden en die er niet meer zijn. Soms is herinnering, wat Enzo Traverso “verlossende nostalgie” noemt (wat hij overneemt van Walter Benjamin), de grote motivator van sociale strijd.

Het concept van verlossende nostalgie dat Traverso ontwikkelt in zijn analyse van het geheugen en socialistische strijd is nauw verwant aan de benadering van Bad Bunny in zijn laatste album. Voor Traverso is nostalgie geen romantisch verlangen naar een verloren verleden, maar een politiek instrument dat de huidige strijd kan reorganiseren en de hoop op de toekomst nieuw leven kan inblazen. Het is een manier om in contact te komen met de wortels, collectieve ervaringen en waarden die betekenis hebben gegeven aan links in haar strijd tegen het kapitalisme, waarbij het verleden niet wordt gebruikt als toevluchtsoord, maar als startpunt om iets nieuws op te bouwen.

In het geval van Bad Bunny’s album fungeren zijn gebruik van salsa en verwijzingen naar de Puerto Ricaanse cultuur als een daad van collectief geheugen die mensen verbindt met hun geschiedenis, hun buurt en hun culturele wortels. Dit gebaar is niet alleen artistiek, het is ook diep politiek. Door muziek terug te halen die de ervaringen van vorige generaties belichaamt, benadrukt de artiest het belang van herinneren wie we zijn en waar we vandaan komen om de huidige crises het hoofd te bieden: neokolonialisme, imperialisme en klimaatverandering.

Traverso en Bad Bunny stellen dat herinneren en liefhebben radicale handelingen zijn. Voor Traverso is het noodzakelijk om opnieuw te geloven in de toekomst door middel van de herinneringen aan het verleden; voor Bad Bunny is het dringend noodzakelijk om een nieuw beeld te schetsen van een Puerto Rico waar tradities, buurten en mensen niet verloren gaan door de opmars van een ontmenselijkte wereld. In beide gevallen is de herinnering niet passief; het is een oproep tot actie, tot organisatie en verzet met de zekerheid dat een betere toekomst mogelijk is. Uiteindelijk laat deze verbinding ons zien dat socialisme, zoals Traverso het zegt, en muziek, zoals Bad Bunny het interpreteert, samen kunnen komen in een gemeenschappelijk project: om de liefde voor onze volkeren terug te winnen en om te zetten in een collectieve kracht om het heden te transformeren en een toekomst op te bouwen waar salsa altijd met vreugde wordt gedanst.

“Genieten van al die dingen die gemist worden door degenen die vertrekken.

Genieten van de nacht, van die dingen die niet meer gebeuren.

Ik had meer foto’s moeten nemen van toen ik jou had.

Ik had je meer kusjes en knuffels moeten geven zo vaak als ik kon

Hé, ik hoop dat de mijne nooit weggaan

En als ik vandaag dronken word, help me dan” (DtMF).

Delen:
Printen:
Delen:
Printen:
Voorpagina van De Linkse Socialist