Begin oktober publiceerden we het eerste deel van een dossier over de politieke en sociale situatie in Duitsland. Morgen volgt het tweede deel, maar aangezien er wat tijd tussen beide artikels zit, beginnen we eerst met een update over de politieke crisis. In het tweede deel van het dossier wordt vervolgens vooral op de migratiediscussie ingegaan.
Artikel door Christian (Leuven)
Op 6 november ontsloeg de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zijn minister van Financiën Christian Lindner van de (ultra)liberale FDP-partij. Samen met het ontslag van drie andere liberale ministers leidde dit tot de val van de ‘Ampel-Koalition’, een coalitie bestaande uit de Sociaal-Democratische Partij (SPD), de liberale Vrije Democratische Partij (FDP) en Alliantie 90/Groenen. Wat overblijft is een minderheidsregering van SPD en Groenen. Hierover zal op 16 december een vertrouwensstemming worden gehouden. Vervroegde algemene verkiezingen zullen worden gehouden op 23 februari, zeven maanden eerder dan de geplande datum. Scholz had aanvankelijk geprobeerd om de vertrouwensstemming en de verkiezingen uit te stellen naar een latere datum, respectievelijk 15 januari en maart. Dit voorstel werd verworpen door zowel de oppositiepartijen, in het bijzonder de christendemocraten, waarvan algemeen wordt verwacht dat ze de volgende verkiezingen zullen winnen, als door de publieke opinie. [1] De minderheidscoalitie hoopte nog steeds wetsvoorstellen aan te nemen op basis van bij elkaar geraapte parlementaire meerderheden, maar dit lijkt gedoemd te mislukken.
Bovenal was de federale coalitie verdeeld door meningsverschillen over hoe te reageren op de economische crisis. Dit is geen tijdelijke crisis, maar een crisis van het hele Duitse model van de afgelopen decennia (zie het artikel waarnaar hierboven is gelinkt). De federale coalitie is extreem impopulair. De FDP dreigt zelfs onder de kiesdrempel van 5% te zakken. Met niets te verliezen lijkt Lindner besloten te hebben om de coalitie te laten vallen en tegelijkertijd zijn basis te mobiliseren door absolute steun voor de “Schuldenbremse” (schuldenrem, beperking van de uitgaven). Lindner stelt bezuinigingen voor (verlagen van sociale uitkeringen), aanvallen op milieudoelstellingen (stoppen van de geleidelijke afschaffing van steenkool en subsidies voor hernieuwbare energie, fracking om Duits schaliegas te winnen), terwijl hij cadeaus belooft aan het bedrijfsleven en de rijken in de vorm van belastingverlagingen en een bevriezing van “bureaucratische belemmeringen” (zoals beperking van de arbeidstijd). Deze aanpak wordt toegejuicht door de Christendemocraten,[2] terwijl de SPD en de Groenen het Duitse kapitaal liever uit de crisis helpen door wat budgettaire flexibiliteit te behouden voor gerichte uitgaven, zoals voorkeurtarieven voor industriële elektriciteit of premies voor elektrische auto’s.
Ongelooflijk genoeg was de Driekleurencoalitie de eerste driepartijencoalitie in Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog. Vóór 2021 waren één of twee partijen altijd voldoende om een regering te vormen. Dit laat zien in welke mate Duitsland relatieve stabiliteit genoot in vergelijking met een groot deel van het continent. De crisis van het Duitse model betekent dat Duitsland nu snel bezig is met een inhaalbeweging inzake instabiliteit. Terwijl de christendemocraten van CDU/CSU in de peilingen aan de leiding gaan, zal de FDP, als ze electoraal overleeft, te zwak zijn om samen met hen een centrumrechtse regering te vormen. De CDU/CSU zullen een coalitie moeten vormen met de SPD of de AfD, die momenteel respectievelijk op de derde en tweede plaats staan in de peilingen. Met de SPD zou dit moeilijk kunnen worden door verschillen in strategie ten aanzien van de crisis, terwijl een coalitie met de AfD in dit stadium onwaarschijnlijk lijkt, vooral op federaal niveau, door het gebrek aan tactische terughoudendheid van extreemrechts.
De val van de regering en de verkiezing van Trump, die belooft de tarieven tegen zijn Europese bondgenoten te verhogen, hebben het economisch vertrouwen verder ondermijnd. De Duitse exportafhankelijke economie is zeer kwetsbaar voor een handelsoorlog tussen de VS en de EU. Tegen 2027 en 2028 zou dit een krimp van 1,5% kunnen betekenen. In 2024 zal de Duitse economie voor het tweede jaar op rij krimpen en in 2025 is stagnatie of krimp waarschijnlijk. Dit zal de langste periode zonder economische groei zijn sinds de hereniging in 1990 [3].
Het is tegen deze achtergrond dat de komende verkiezingen zullen plaatsvinden en dat ook debatten zullen gevoerd worden over onder meer de economische problemen en de pogingen om die te linken aan migratie.
Noten
- https://www.dw.com/en/political-wrangling-starts-after-german-coalition-collapse/a-70725678 Volgens een opiniepeiling was tweederde van de Duitsers niet bereid om tot maart te wachten op vervroegde federale verkiezingen.
- https://www.sozialismus.info/2024/11/nach-der-ampel-rechts/
- https://www.reuters.com/markets/europe/germanys-coalition-collapse-brings-more-pain-its-ailing-economy-2024-11-07/ Hoewel de crisis van 2008/2009 voor Duitsland dieper was dan de huidige, was ze ook korter.
