Patriarchaal geweld 2.0: geweld dat allesbehalve virtueel is
“Een boek van algemeen belang,” zegt de covertekst op de achterkant van dit boek. Dat is niet overdreven. Het fenomeen van vrouwenhatende cyberstalking is weinig bekend en wordt te vaak gebagatelliseerd. De auteur, Florence Hainaut, is een expert over dit onderwerp geworden door de politisering van haar eigen ervaringen als journaliste. Zij behoort tot de 73% vrouwelijke journalisten die tijdens hun werk te maken kregen met online geweld (cijfer volgens een onderzoek van UNESCO). Bereid je voor op een lawine van harde gegevens. Het voorwoord door Myriam Leroy vat het boek samen met de treffende formule dat het gaat om een kruising tussen een EHBO-kit en een voorraad munitie.
Patriarchaal geweld is overal en altijd aanwezig. Het is een “continuüm van geweld,” volgens het concept dat is ontwikkeld door de Britse sociologe Elisabeth Kelly. Seksistisch en seksueel geweld is aanwezig in het leven van bijna alle vrouwen, van seksistische grappen tot femicide, met andere woorden van handelingen die zo gewoon zijn dat ze als sociaal aanvaardbaar worden gezien tot gecriminaliseerde vormen van geweld. Cybergeweld is slechts een van de vele vormen van geweld die specifiek tegen vrouwen worden gebruikt. Het is geënt op sociale ervaringen die al zijn opgedaan en maakt ze erger. Vroeger hield het pesten op school tijdelijk op zodra het slachtoffer naar huis ging. Tegenwoordig is er geen ontsnappen meer aan. Hetzelfde geldt voor seksuele intimidatie, die nu overal en altijd voorkomt.
Net zoals een homofobe, antisemitische of racistische belediging niet alleen de persoon tegen wie ze gericht is pijn doet, heeft het klimaat van geweld tegen vrouwen op het internet een zeer reëel effect op bijna alle vrouwen. Uit een recent onderzoek blijkt dat 84% van de slachtoffers van cybergeweld in Frankrijk vrouwen zijn. Waar 41% van de Franse vrouwen ooit eens cybergeweld zegt te hebben meegemaakt, stijgt dit percentage tot 87% in de leeftijdsgroep 18-24 jaar. Deze vrouwenhaat wordt vaak verergerd door racisme, fatshaming, homofobie, transfobie of ableïsme (discriminatie van mensen met een handicap).
Intimideren, vernederen en zwijgen opleggen
In 2020 publiceerde de NGO Plan International een angstaanjagend rapport over de ervaringen van meisjes op het internet. Het deed interviews met 14.000 meisjes tussen 15 en 25 jaar uit 31 landen verspreid over verschillende continenten. 58% zei al een vorm van cybergeweld te hebben meegemaakt en 47% van hen was bedreigd met fysiek of seksueel geweld. Het profiel dat ze schetsten van de stalker was dat van een mannelijk persoon “die er moeite mee heeft als meisjes en jonge vrouwen zich uiten en zich weigeren te onderwerpen aan zijn enge visie op vrouwelijkheid.”
Florence Hainaut legt uit: “In 2023 maken we nog steeds televisiedecors die erop gericht zijn om de benen te tonen van de presentatrice of de journaliste die aan het werk is. Want wat zijn benen toch mooi? Ze zijn een echte blikvanger. Borsten zijn ook mooi, daar zijn er genoeg van in parfumreclames. En een open mond is sexy, toch? Dat is goed om ijs te verkopen. Als die sexy bloempotten dan plots zelf iets te zeggen hebben over de samenleving, heeft een deel van de mannelijke bevolking het daar moeilijk mee. Ze zien vrouwen immers als volgzame decorstukken.” Kortom: “Het gaat erom dat ze niet vooruit geraken, dat de krachtsverhouding onveranderd blijft, dat hun emancipatiedrang in de kiem gesmoord wordt.”
Natuurlijk blijft dit niet zonder gevolgen. Volgens onderzoek van Amnesty International veranderden 76% van de ondervraagde vrouwen die te maken kreeg met online intimidatie de manier waarop ze online platforms gebruiken. 32% stelde zelfs dat ze gestopt zijn met het geven van hun mening over bepaalde kwesties. Uit onderzoek van het Europees Instituut voor Gendergelijkheid blijkt dat 51% van de jonge vrouwen aarzelt om deel te nemen aan online discussies omdat ze zijn lastiggevallen.
De business van haat
De auteur benadrukt de rol van commerciële sociale netwerken. De inhoud die internetgebruikers het meest bezighoudt – de inhoud waar we de meeste tijd aan besteden, waar we commentaar op geven, die we het driftigst delen – is de inhoud die de meeste verdeeldheid zaait, de inhoud die woede in ons opwekt. “De platformen zijn uit op winst, niet op uw mentale gezondheid,” merkt ze op. Dankzij klokkenluider Frances Haugen weten we bijvoorbeeld dat Instagram er zich terdege van bewust is dat dit platform de jongste gebruikers schaadt. Uit intern onderzoek van Instagram blijkt dat een derde van de tienermeisjes en 14% van de jongens zegt dat wanneer ze zich niet goed voelen over hun lichaam, Instagram dit erger maakt. Het platform is zich bewust van de negatieve impact op de geestelijke gezondheid van de overseksualisering van jonge meisjes. Maar het kan het niet schelen.
De Franse journaliste Mathilde Salidou, auteur van het boek “Technoféminisme, comment le numérique aggrave les inégalités” (Technofeminisme, hoe digitale technologie de ongelijkheid verergert) legt uit: “Vroeger waren het de traditionele media die informatie bepaalden, selecteerden en er een hiërarchie in aanbrachten. In Internet 2.0, de wereld van sociale netwerken, produceert iedereen informatie en verspreidt die via platforms. En het sorteren, selecteren en rangschikken wordt nu gedaan door de platforms op basis van algoritmes. Zij beslissen welke inhoud gepusht wordt, wat je automatisch aangeboden krijgt. Hun logica is in de eerste plaats kapitalistisch, voordat er wordt nagedacht over de kwaliteit van de informatie.”
We kunnen dit boek niet anders lezen dan als een levendige oproep om de strijd tegen het kapitalistisch systeem en de discriminatie die erin gebakken zit op te voeren, met empathie en een grotere aandacht voor de gevolgen van de voortdurende agressie die het uitoefent op de mensen om ons heen.
We bedanken AFICo, een vormingsorganisatie uit Namen, voor het organiseren van een boekvoorstelling met deelname van de auteur midden oktober. Deze boekvoorstelling in de lokalen van de ACOD in Namen maakte het mogelijk om dit belangrijke werk te leren kennen.
Florence Hainaut, ‘Cyberharcelée. 10 étapes pour comprendre et lutter’, De Boeck, oktober 2023, 144 pagina’s
