De nota van De Wever ligt in aangepaste vorm terug op tafel, nadat geen van de Arizona-partijen hiermee in oktober naar de gemeenteraadsverkiezingen wilde gaan. Net als andere werkmensen kijken cheminots met afschuw naar die nota. Wat er voor treinbegeleiders en machinisten uitschiet, is de aanval op hun pensioenstelsel.
door een treinbegeleider uit maandblad De Linkse Socialist
Elke week een jetlag
Iemand die minstens dertig jaar gebold heeft – en dus op de meest onmogelijke uren gewerkt heeft – kan ten vroegste op 55 jaar op pensioen.
Om een idee te geven van die uren: iedere kalenderdag zijn die anders. De ene keer begin je om 03.05, de andere keer eindig je om 01.35. Soms sta je in een reeks met bijvoorbeeld alleen ‘vroege’ of ‘late’ diensten, maar het kan ook gemengd zijn. Je bent bijvoorbeeld opgestaan om kwart voor twee ‘s nachts, werkt tot 12u, en de dag erna sta je op je rustdag om 7u op om je kinderen naar school te brengen. Dan verschuift je ‘ritme’ dik vijf uur. Meermaals per week heb je eigenlijk een jetlag. Als je dat decennia doet, betaal je daar qua (gezonde) levensjaren ongetwijfeld een prijs voor. Maar daar staat dus een vervroegd pensioen tegenover.
Tot 12 jaar langer werken
De Wever stelde in de vorige versie van zijn super nota voor om de minimum pensioenleeftijd van NMBS-treinbegeleiders op 1 januari 2025 op te trekken naar 58 jaar. Vanaf 1 januari 2026 wordt die jaarlijks met een half jaar opgetrokken. In de tweede versie staat er “NMBS-personeel (55 jaar)” en het onmiddellijk optrekken naar 58 jaar is er uit.
Wat betekent dit concreet? Het hangt ervan af hoe oud je bent en hoeveel jaren rollende dienst je hebt. Sommigen gaan de eindmeet vlak voor hun neus zien verdampen en enkele jaren langer moeten komen. Iemand die bv op 1 mei 2026 stopt op 55 jaar, zal met dit plan een jaar langer moeten komen. Iemand die op 1 mei 2030 zou stoppen op 55 jaar, moet 5 jaar langer komen. Is het dat wat in de supernota bedoeld wordt met “respect voor de legitieme verwachtingen van mensen die vlak voor hun pensioenleeftijd staan”, “rechtszekerheid” en “respect voor opgebouwde rechten”? Velen gaan in de praktijk tot 67 jaar moeten komen. Vanaf 2049 zal voor treinpersoneel de wettelijke pensioenleeftijd van 67 jaar gelden. (Zie tabel onderaan).
Neem nu mijn situatie. Ik zou niet zoals afgesproken op 1 januari 2037 kunnen vertrekken. Dan ben ik 55 jaar, maar is de minimumleeftijd opgetrokken tot 61 jaar. Ik zou pas op 1 januari 2049 kunnen stoppen en twaalf jaar langer moeten blijven. Tenzij je dan nog steeds na een loopbaan van minimum 42 jaar kan stoppen en er geen jaren afvallen door niet-gelijkgestelde periodes. Dan wordt het april 2046 of ruim negen jaar langer!
Het is vreemd dat er in de nota eerst enkel sprake was van de NMBS-treinbegeleiders. Bij eerdere aanvallen, of ballonnetjes in de pers, was er steeds sprake van het rijdend personeel. Maar in de laatste versie gaat ook de pensioenleeftijd van de treinbestuurders omhoog. Was het een vergissing of wilden ze ons eerst één voor één aanpakken? Zeker is dat een aanval op de pensioenleeftijd van de treinbestuurders het personeelstekort zal verergeren. De geplande uitbreiding van het treinaanbod in december 2024 werd tot groot ongenoegen van minister Gilkinet teruggeschroefd. Wetende dat een bestuurder opleiden 1,5 jaar duurt en je ook nog kandidaten moet vinden, zal dit tegen december 2025 niet opgelost zijn. Er is een laag van treinbestuurders die naar de private goederenoperatoren kijkt, maar de stap niet zet omdat dat wel tot 67j is. Het (geleidelijk) optrekken van hun pensioenleeftijd zou een uitstroom veroorzaken en een serieuze bijsturing van het vervoersplan. Niet dat iedereen bij de goederen terecht kan, Lineas zit weer in grote problemen, maar toch.
Symbooldossier omdat we het nu al niet volhouden
Nu al komen velen niet in aanmerking voor een pensionering op 55 jaar. Ze komen bv op te late leeftijd binnen en kunnen hooguit een beetje voor de wettelijke pensioenleeftijd gaan. De grote baas van de treinbegeleiders zei hierover half oktober nog dat van wie vandaag 48 jaar is, slechts een minderheid op 55 jaar op pensioen kan. Anderen beginnen er jong genoeg aan, maar geven er voortijdig de brui aan. Nog anderen worden medisch afgekeurd. Hoeveel van de ongeveer 6000 betrokkenen zouden uiteindelijk op 55 jaar op pensioen gaan als Arizona dit niet doordrijft? Een minderheid. Veel zal het dus niet opleveren. Voor de Arizonapartijen is het een symbooldossier. Onze pensioenrechten zijn hen een doorn in het oog.
Wie zal deze beroepen nog een volledige loopbaan kunnen uitoefenen? Nu al zien we dat een aanzienlijk deel medisch afgekeurd wordt, dat velen het voor bekeken houden en heel wat gepensioneerde collega’s al in hun zestiger jaren overlijden. Het is al een uitdaging om het dertig tot zevenendertig jaar vol te houden, maar vijfenveertig jaar op de meeste onmogelijke uren opstaan, vanuit de ballast in treinen klauteren, geconfronteerd worden met agressies, aanrijdingen, propvolle diensten en andere bronnen van stress? Het dreigen jobs te worden die mensen maar een korte periode van hun loopbaan uitvoeren.
Rotte kers op de smerige taart: lager pensioen
Alsof dit nog niet erg genoeg is, wil de regering in wording ook de ambtenarenpensioenen op quasi dezelfde manier berekenen als die van werknemers in de privé. Die pensioenen zijn nochtans bij de laagste in West-Europa.
Ambtenaren zijn geprivilegieerd, zeggen parlementairen die ongeveer een drievoudig bedrag als pensioen zullen hebben. Naar Belgische normen hebben ambtenaren inderdaad hoge pensioenen (ikzelf zou bijvoorbeeld een pensioen hebben van € 2179 in 2037). Maar het zijn niet onze pensioenen die te hoog zijn, het zijn de wettelijke werknemerspensioenen die veel te laag zijn!
Bij het spoor is de refertewedde voor de berekening van het pensioen de gemiddelde wedde (zonder premies) van de laatste vier jaar. Door de loonbarema’s heb je ongeveer om de twee jaar een opslag en de laatste jaren van je loopbaan heb je je hoogste wedde. Arizona wou die pensioenen vanaf 1 januari 2025 berekenen op de laatste 20 jaar. Waardoor ze veel lager zullen uitvallen. Vanaf 2026 zou daar ieder jaar een jaar bijkomen. In de laatste versie is dit afgezwakt. Vanaf 1 januari 2025 komt er jaarlijks twee jaar bij. En vanaf 1 januari 2030 jaarlijks een jaar. Bij het spoor zal in 2055 de refertewedde het gemiddelde van de laatste 40 jaar zijn. Tenzij we in 2025 al meteen gelijk getrokken worden met de ambtenaren en naar 12 jaar gaan, dan komt het in 2049 op 40 jaar.
Bovendien wil Arizona onze voordelige tantièmes aanpassen. Je tantième bepaalt in combinatie met je loopbaanjaren het percentage dat je van die refertewedde overhoudt als pensioenbedrag. Rijdend personeel heeft het tantième 1/48. Dat betekent dat je na 36 jaren rollende dienst het maximum van 75% bereikt. Ander spoorwegpersoneel heeft het tantième 1/55. Dat betekent dat je na 41 jaar en 3 maanden loopbaan bij het spoor het maximum van 75% bereikt. Als de regering slaagt in haar opzet, wordt de loopbaanbreuk voor de jaren vanaf 1 januari 2025 1/60. Iemand die dan start, zal minstens 45 jaar moeten werken voor het maximumpercentage. Het zal een complexe berekening worden. Duidelijk is dat we een lager percentage zullen krijgen.
Net zoals het werknemerspensioen, zal de indexering van het ambtenarenpensioen geplafonneerd worden. In de laatste versie “tijdelijk”. Prijsstijgingen zijn dat nochtans niet. Ook de perequatie moet eraan geloven. Dat is de rechtstreekse koppeling van de ambtenarenpensioenen aan de barema’s. Niet dat die bij het spoor de afgelopen 22 jaar nog zijn gestegen, maar het blijft een belangrijk principe.
Ook het vervroegd pensioen komt in het vizier. Enkel kalenderjaren met 156 gewerkte jaren zullen in aanmerking komen voor het bepalen van de lengte van de loopbaan. Voor wie in de loop van een kalenderjaar is beginnen werken, bv na de schoolcarrière afgerond te hebben, telt het eerste jaar meestal niet mee. Als je wat ziek bent geweest of deeltijds werkte onder een stelsel dat niet (langer) gelijkgesteld wordt, bv ouderschapsverlof, riskeren bepaalde jaren niet mee te tellen om vroeger op pensioen te kunnen. Wat met de 13 compensatiedagen en de 13 kredietdagen? Tellen die ADV-dagen mee als gepresteerde diensten? Anders is er niet veel nodig om onder de 156 te belanden.
De periode in een eindeloopbaanstelsel zal beperkt meetellen voor de berekening van het pensioenbedrag. Langer dan een jaar ziek zijn heeft ook een impact. Om werkhervatting aantrekkelijker te maken voor het pensioen, heet dat dan. Willen ze dan echt dat mensen ziek komen werken?
Loopbaanonderbrekingen zonder zorgmotief zullen niet meer meetellen voor het bepalen van de loopbaanjaren en de berekening van het pensioenbedrag.
Als dit alles erdoor komt, zullen velen een pak langer moeten werken voor een pak minder. Het begint erop te lijken dat mensen met zware, moeilijke en ongezonde jobs het pensioen zullen betalen van mensen die wél langer leven: consultants, managers, politici, … Iets zoals aangepast werk is er niet bij het spoor. Op het einde van je loopbaan deeltijds gaan werken wordt afgestraft: dan moet je langer komen en krijg je minder pensioen. De RVA toeslag voor het eindeloopbaanstelsel wordt afgeschaft.
Nochtans werd voorafgaand aan de overheveling van het pensioenfonds van den ijzeren weg in 2007 om de begroting te doen kloppen, een fonds waar generaties cheminots voor hebben afgedragen, beloofd dat alles bij het oude zou blijven.
Strijd nodig
Politiek hebben we bitter weinig bondgenoten. Conner Rousseau heeft zich in interviews bijvoorbeeld meermaals uitgesproken voor de verhoging van de pensioenleeftijd van het rijdend personeel. De regeringsonderhandelaars zijn hier niet over gestruikeld. Er was eensgezind over de afbraak van onze rechten.
We zullen ons dus vooral moeten baseren op de krachtsverhoudingen op de werkvloer en op straat. Het is uitkijken naar een opbouwend actieplan van de vakbonden dat dat van 2014 ruimschoots overtreft.
Tabel pensioenleeftijd en refertewedde volgens laatste supernota
| Jaar | Pensioenleeftijd | Refertewedde |
| 2025 | 55 | 6 |
| 2026 | 55,5 | 8 |
| 2027 | 56 | 10 |
| 2028 | 56,5 | 12 |
| 2029 | 57 | 14 |
| 2030 | 57,5 | 15 |
| 2031 | 58 | 16 |
| 2032 | 58,5 | 17 |
| 2033 | 59 | 18 |
| 2034 | 59,5 | 19 |
| 2035 | 60 | 20 |
| 2036 | 60,5 | 21 |
| 2037 | 61 | 22 |
| 2038 | 61,5 | 23 |
| 2039 | 62 | 24 |
| 2040 | 62,5 | 25 |
| 2041 | 63 | 26 |
| 2042 | 63,5 | 27 |
| 2043 | 64 | 28 |
| 2044 | 64,5 | 29 |
| 2045 | 65 | 30 |
| 2046 | 65,5 | 31 |
| 2047 | 66 | 32 |
| 2048 | 66,5 | 33 |
| 2049 | 67 | 34 |
| 2050 | 67 | 35 |
| 2051 | 67 | 36 |
| 2052 | 67 | 37 |
| 2053 | 67 | 38 |
| 2054 | 67 | 39 |
| 2055 | 67 | 40 |
