De recente explosie in aandelenkoersen van bedrijven zoals NVIDIA, aangedreven door de opkomst van AI-toepassingen zoals ChatGPT, lijkt een teken van enorme vooruitgang. AI zou een cruciale rol kunnen spelen in het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen zoals onderwijs, ecologische en economische planning, zorg en geneeskunde. Maar onder het kapitalisme gebeurt het omgekeerde: de winstlogica verstikt het technologische potentieel van AI.
door Michael Bouchez uit maandblad De Linkse Socialist
AI ten dienste van de samenleving of ten dienste van winst?
Grote technologiebedrijven zoals Microsoft, Google en NVIDIA domineren de AI-markt dankzij hun toegang tot immense hoeveelheden kapitaal, datacenters en data. Deze machtige positie versterkt ook hun invloed op de ontwikkeling van de sector en maakt dat zij bepalen wat prioriteit krijgt.
Productie onder het kapitalisme is gericht op het maximaliseren van winst, in plaats van op investeringen die het welzijn van de samenleving ten goede komen. AI heeft een enorm potentieel om productiviteit te verhogen en sociale uitdagingen op te lossen, maar de monopolievorming in de sector en de focus op winst beperken de toepassing ervan. Technologieën die de werkdruk zouden kunnen verlichten, worden ingezet om kosten te drukken. In plaats van welvaart te verhogen, leidt automatisering tot jobverlies en toenemende ongelijkheid. In plaats van te investeren in AI-toepassingen die democratie en planning stimuleren door de noden van de samenleving in kaart te brengen, wordt de technologie ingezet om bestaande machtsstructuren te versterken en controle uit te oefenen.
Tegelijkertijd leidt de enorme instroom van kapitaal naar deze bedrijven, vaak gedreven door verwachtingen van toekomstige winsten, tot een zeepbel op de beurs. Bij gebrek aan markten waar productieve investeringen nog winst opleveren, wordt groei voornamelijk gedreven door speculatieve investeringen.
Hoewel deze speculatieve groei op korte termijn winstgevend lijkt, worden de middelen niet ingezet om de productie te verbeteren of maatschappelijke problemen op te lossen. In plaats daarvan richten investeringen zich op toepassingen die snel winst opleveren, zoals advertentieoptimalisatie, consumentengedrag en data-exploitatie, of op surveillance en repressie.
Technologie bevrijden van de winst
Een vaak gehoorde, maar valse kritiek op de geplande economie was dat het onmogelijk zou zijn om de noden van de samenleving te kennen. We leven vandaag in een tijdperk waarin onze noden worden geconstrueerd door multinationals die onze data verzamelen en doorverkopen om nog meer winst te maken. De echte noden die te maken hebben met armoede, honger, klimaatrampen, oorlog worden dan weer als onoplosbaar gezien. Stel je voor wat een democratische controle over technologie als AI, bevrijd van de noodzaak om winst te maken, mogelijk zou maken.